ព្រះកាមទេព

ព្រះកាមទេព
តារកាសូរ ជាអាសូរាដែលបានដើរយាយីពពួកទេវៈ និងព្រះឥន្ទ្រ បណ្តាលឲ្យពពួកទេវៈទាំងនោះកើតក្តៅក្រហាយ ទៅសូមជំនួយពីព្រះព្រហ្ម ។ តារកាសូរបានទទួលពរថា មានតែបុត្ររបស់ព្រះសិវៈប៉ុណ្ណោះទើបអាចកម្ចាត់វាបាន ដោយសារតែពេលនោះព្រះសិវៈទើបតែបាត់បង់មហេសីទីមួយរបស់ព្រះអង្គគឺព្រះនាងសាតិ ជាបុត្រីរបស់ព្រះទ័ក្ស មកពីព្រះនាងទទួលមរណៈភាព ទើបព្រះសិវៈតាំងសមាធិមិនចាប់អារម្មណ៍ទៅលើអ្វីៗនៅជុំវិញព្រះអង្គទាំងអស់ ។

ស្រូវសារ

ស្រូវសារ
ស្រូវដែលគេទើបច្រូតទៅហើយ នៅសល់តែគល់ជញ្ជ្រាំង ប្រសិនបើមានភ្លៀងធ្លាក់មួយមេពីរទៀត នោះគល់ជញ្ជ្រាំងនោះនឹងដុះចេញជាទងស្រូវ មានផ្លែផ្កាមកភ្លៀម ហើយស្រូវដែលដុះឡើងមកវិញនេះគេហៅវាថាស្រូវសារ ដោយសារតែវាចេញផ្លែសារឡើងវិញ ។ ស្រូវសារនេះ មានគ្រាប់តូចជាងស្រូវធម្មតា ប្រសិនបើយកទៅបុកជាអង្ករដាំបាយ មានឱជារសឆ្ងាញ់ជាងអង្ករស្រូវធម្មតា

ការចេញសាងផ្នួសរបស់ ព្រះសិទ្ធត្ថ

ការចេញសាងផ្នួសរបស់ ព្រះសិទ្ធត្ថ

ក្រោយពីបានឃើញទេពនិម្មិតទាំង ៤ ព្រះសិទ្ធត្ថក៏ចាប់ផ្តើមគិតខ្វល់ខ្វាយ នឿយណាយនឹងជីវិត រហូតដល់សម្រេចចិត្តចេញសាងផ្នួស ។ នៅកណ្តាលរាត្រីមួយ ព្រះអង្គក៏បានតើនឡើងហើយបានចូលទៅបបោសអង្អែត រាហុលកុមារ ជាបុត្រា និងនាងពិម្ពាជាមហេសី ដែលកំពុងផ្ទំលក់ ។ បន្ទាប់មកព្រះអង្គក៏បានបង្គាប់ឲ្យឆន្នាមាត្យ ជានាយសារថីរបស់ព្រះអង្គទៅយកសេះកណ្ឋកៈមកថ្វាយព្រះអង្គ

បងប្អូនបណ្ឌវៈដុត ព្រៃខណ្ឌវៈ

បងប្អូនបណ្ឌវៈដុត ព្រៃខណ្ឌវៈ

បន្ទាប់ពីស្តេចធ្ឬតរាស្ត្រ ជាបិតារបស់ទុរយោធន៍ និងពួកកុរវៈ ដឹងថាបងប្អូនបណ្ឌវៈទាំងប្រាំនាក់មិនបានស្លាប់ នៅក្នុងកលល្បិចរបស់ទុរយោធន៍ ដែលបានសាងដំណាក់ពីក្រមួន ដើម្បីជាអំណោយឲ្យដល់ត្រកូលបណ្ឌវៈ រួចលួចដុតដំនាក់នៅក្នុងពេលរាត្រី ស្តេចធ្ឬតរាស្ត្រក៏បានប្រជុំសភាអញ្ជើញត្រកូលបណ្ឌវៈទាំងប្រាំនាក់ ត្រឡប់មកហស្តិនបុរៈវិញ ហើយយល់ព្រមចែកកុរុរដ្ឋជាពីរ ដោយម្ខាងមានរាជធានីឈ្មោះហស្តិនបុរៈ ដែលគ្រប់គ្រងដោយពួកកុរវៈ និងរាជធានីឈ្មោះឥន្ទ្របស្ថ ឬឥន្ទ្របត្ត ដែលគ្រប់គ្រងដោយពួកបណ្ឌវៈ ។

នាងសីតាឆ្នាំ ១៩៦០ និង ឆ្នាំ ២០១៥

នាងសីតាឆ្នាំ ១៩៦០ និង ឆ្នាំ ២០១៥
ខ្ញុំមិនចាប់អារម្មណ៍ចំនុចអីទេ ខ្ញុំចាប់អារម្មណ៍ត្រង់រោមភ្នែកជាងគេ តាមរយៈការសង្កេតរបស់ខ្ញុំការតែងមុខរបស់នាងសីតា ក្នុងល្ខោនខោល ក្នុងរូបឆ្នាំ ២០១៥ មានការតុបតែងមុខតាមបែបផ្នត់គំនិតសម័យថ្មី មានការថែមរោមភ្នែកសប្បនិម្មិត ជាដើម ហើយផ្ទៃមុខមិនសូវលាបឲ្យស.ប៉ុន្មាននោះទេ ដោយឡែករូបនាងសីតាឆ្នាំ ១៩៦០ មានការតុបតែងមុខតាមផ្នត់គំនិតរបស់មនុស្សខ្មែរបុរាណ គឺតាមរយៈអក្សរសិល្បបុរាណរៀបរាប់ថា

ព្រះអគ្គី

ព្រះអគ្គី ក៏ដូចជាព្រះឥន្ទ្រ និងព្រះវារុណ ផងដែរ ព្រះអង្គគឺជាព្រះដ៏សំខាន់នៅក្នុងសម័យគម្ពីរវេទរបស់ព្រហ្មញ្ញសាសនា តែនៅសម័យក្រោយៗព្រះអគ្គី ព្រះឥន្ទ្រ និងព្រះវារុណ ត្រូវបានជំនួសដោយព្រះសិវៈ ព្រះវិស្ណុ និងព្រះព្រហ្ម ។ ព្រះអគ្គីបានធ្លាក់មកនូវត្រឹមទេពប្រចាំទិសអាគ្នេយ៍ ដែលពុំសូវមានការផ្តល់តម្លៃនៃការគោរពសក្ការៈនោះទេ ។
នៅក្នុងសិល្បៈឥណ្ឌាគេនិយមឆ្លាក់ ឬគូររូបព្រះអគ្គីដោយមានពាហនៈជាសត្វពពែ

កព័ន្ធ

កព័ន្ធ
កព័ន្ធជាយក្សរូបអាក្រក់មួយដែលព្រះរាមសម្លាប់ ។ មានរឿងតំណាលថា វាជាបុត្ររបស់ទេពធីតាឈ្មោះស្រី ។ វាមានដងខ្លួនធំប៉ុនភ្នំ មានរោមដុះព័ទ្ធជុំវិញ ឥតមានក និងក្បាលទេ មាត់វានៅកណ្តាលពោះ ធ្មេញវាធំៗពេកណាស់ មានដៃប្រវែងមួយយោជន៍ មានភ្នែកមួយយ៉ាងធំនៅចំកណ្តាលដើមទ្រូង ។ រឿងដដែលនោះនិទានថា ដំបូងឡើយវាជាពូជគន្ធព្វ (ពួករបាំ)

ក្រឹស្ណៈ និង ហេរ៉ាក្លែស

ក្រឹស្ណៈ និង ហេរ៉ាក្លែស
បើទោះបីជាអ្នកកាន់សាសនាហិណ្ឌូមិនទទួលស្គាល់ថាព្រះក្រឹស្ណៈនៅក្នុងសាសនាហិណ្ឌូ គឺជាហេរ៉ាក្លែស នៅក្នុងរឿងទេវកថារបស់ក្រិចបុរាណយ៉ាងណាក៏ដោយ ក៏លោកខាងលិចនៅតែគាំទ្រការសន្និដ្ឋាននេះដដែល ។ មានចំណុចជាច្រើននៅក្នុងរឿងទាំងពីរនេះដែលស្រដៀងគ្នា ដូចជាការសម្លាប់ពោះមានក្បាលច្រើន

បរាជ័យ និង សុបិន្តរបស់ក្រុងមារ

បរាជ័យ និង សុបិន្តរបស់ក្រុងមារ
នៅក្នុងសុបិន្តរបស់ក្រុងមារ វាបានយល់សប្តិឃើញថា ព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធដែលនឹងត្រាស់នៅក្នុងពេលខាងមុខ នឹងបង្រៀនមនុស្សឲ្យប្រពឹត្តដោយធម៌ ជៀសវៀងនូវអកុសលកម្មទាំងឡាយ ការប្រដៅរបស់ព្រះអង្គនឹងធ្វើឲ្យស្ថានទេវលោកទៅជាកន្លែងអ៊ូអរ ចំណែកឯស្ថាននរក នឹងក្លាយជាកន្លែងស្ងាត់ជ្រងំ ហើយក្រុងមារខ្លួនឯងនឹងបាត់បង់កូនចៅក្រោមបង្គាប់ ពីព្រោះនឹងមិនមានបុគ្គលពាល អាក្រក់យង់ឃ្នងទៀតនោះទេ ។

ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី ៤

ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី ៤
ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី ៤ ត្រូវជាប្អូនថ្លៃរបស់ព្រះបាទយសោវរ្ម័ន នៅពេលដែលបុត្ររបស់ព្រះបាទយសោវរ្ម័នឡើងសាយរាជ្យ ព្រះអង្គបានភៀសព្រះកាយទៅសាងទីក្រុងមួយនៅកោះកេរ នៅឆ្នាំ ៩២១ រហូតដល់បុត្រាពីរអង្គរបស់ព្រះបាទយសោវរ្ម័ន សោយរាជ្យនៅយសោធរបុរៈសោយទីវង្គត

ព្រះក្រឹស្ណៈរំដោះ នលកុវារៈ និង មនីគ្រីវៈ

ព្រះក្រឹស្ណៈរំដោះ នលកុវារៈ និង មនីគ្រីវៈ

នលកុវារៈ និងមនីគ្រីវៈ គឺជាបុត្រារបស់ព្រះកុវេរៈ ដែលជាទេពនៃទ្រព្យសម្បត្តិ និងត្រូវជាបងប្រុសរបស់ក្រុងរាពណ៌ ពួកគេទាំងពីរមានលក្ខណៈពាក់កណ្តាលទេវតា ។ នៅថ្ងៃមួយពួកគេបានចូលទៅផឹកសុរា ស្តាប់ចម្រៀងរបស់ស្ត្រីអ្នកចម្រៀង និងកំពុងមានតម្រេកកាមគុណ នៅក្នុងឧទ្យានមួយរបស់ព្រះសិវៈ ទាំងរូបកាយអាក្រាត នៅពេលនោះមានឬសីមួយឈ្មោះនារាទ

សរនាគបាស

សរនាគបាស
ឥន្ទ្រជិតត្រូវជាកូនរបស់ក្រុងរាពណ៍ និងនាងមន្ទោគិរី បានប្រើល្បិច ឲ្យសេនាយ័ក្សរបស់ខ្លួនកាឡាខ្លួនជា មេទ័ពឥន្ទ្រជិត ចេញធ្វើចម្បាំងនឹងទ័ពព្រះរាមព្រះលក្ស្មណ៍ ចំណែកឯឥន្ទ្រជិតខ្លួនឯង បានទៅពួនក្នុងស្រទាប់ពពក លបបាញ់សរនាគបាស ចេញមកជានាគរុំព័ទ្ធទ័ពស្វា និងព្រះរាមព្រះលក្ស្មណ៍ ។ ពេលនោះ ពួកយ័ក្សត្រេកអរស្រែកជ័យឃោស ពាំនាំដំណឹងទៅថ្វាយក្រុងរាពណ៍ឲ្យជ្រាប ក្រុងរាពណ៍បានប្រើឲ្យសេនាខ្លួននាំយកបុស្បុកា ដែលអាចហោះបាន

ព្រះនាងទុគ៌ាសម្លាប់ក្របី មហឹង្សាសុរា

ព្រះនាងទុគ៌ាសម្លាប់ក្របី មហឹង្សាសុរា
មហឹង្សាសុរា គឺជាបុត្ររបស់ស្តេចនៃពពួកអសុរា ជាមួយនឹងម្ចាស់ក្សត្រី មហឹង្សី ដែលព្រះនាងត្រូវបណ្តាសាឲ្យកើតទៅជាក្របី ជាហេតុធ្វើឲ្យមហឹង្សាសុរាអាចប្រែកាឡាខ្លួនបានទាំងជាអសុរា និងសត្វក្របី ។ ដោយការបូជាចំពោះព្រះព្រហ្ម មហឹង្សាសុរាបានទទួលពរពីព្រះព្រហ្ម ដោយមិនអាចឲ្យមានមនុស្សប្រុស ឬក៏អាទិទេពប្រុសណាម្នាក់អាចសម្លាប់ ឬយកឈ្នះវាបាននោះទេ ។

ស្តេចដំរី គជេន្ទ្រ

គជេន្ទ្រ គឺជាស្តេចដំរីមួយ នៅថ្ងៃមួយវាបានចុះទៅត្រាំទឹកដើម្បីធ្វើឲ្យខ្លួនវាត្រជាក់ ស្រាប់តែត្រូវក្រពើមួយខាំជើងវាជាប់ ទោះបីជាដំរីនៅក្នុងហ្វូងខំមកជួយយ៉ាងណាក៏ក្រពើនោះពុំលែងជើងវាដែរ វាត្រូវស្ថិតនៅក្នុងការឈឺចុកចាប់យ៉ាងខ្លាំង រហូតដល់មួយពាន់ឆ្នាំ ទើបវាកាច់ផ្កាឈូកមួយទងបូជាថ្វាយព្រះវិស្ណុ ទើបព្រះវិស្ណុចុះមកជួយយកអសារ រំដោះដំរីគជេន្ទ្រ ពីចង្កូមក្រពើ ។

ពាលី ប្រយុទ្ធនឹង ទូភី

ពាលី ប្រយុទ្ធនឹង ទូភី
ពាលី ត្រូវជាបងរបស់សុគ្រីព ចំណែកឯទូភី ត្រូវជាកូនរបស់មហឹង្សារាជ បើតាមរឿងរាមកេរ្តិ៍និទានដោយតាចក មហឹង្សារាជ គឺជាកូនរបស់ព្រះឥសូរ គឺនៅពេលដែលព្រះឥសូរគេចមុខពីអាគាំងមារសូរ ដែលមានម្រាមចង្អុលពេជ្រ អាចចង្អុលនរណាក៏បានឲ្យខ្ទាតចេញពីចក្រវាឡនោះ ព្រះឥសូរក៏បានកាឡាខ្លួនជាសត្វក្របីចូលទៅក្នុងហ្វូងក្របីមួយ ហើយបានដោយញីឈ្មោលជាមួយនឹងក្របីញីមួយ បានកូនក្របីឈ្មោលឈ្មោះថាមហឹង្សារាជ។

ការលម្អស្ថាបត្យកម្មដោយសេរ៉ាមិច គ្រឿងបញ្ចរង្គ

ការលម្អស្ថាបត្យកម្មដោយសេរ៉ាមិច គ្រឿងបញ្ចរង្គ
គ្រឿងសេរ៉ាមិច គឺជាគ្រឿងស្មូនធ្វើពីដីឥដ្ឋ ដោយមានលាបពណ៌ផ្សេង ហើយយកទៅដុតក្នុងឡដោយប្រើសីតុណ្ហភាពខ្ពស់ ហើយត្រូវបាន
រកឃើញពីដំបូងដោយជនជាតិចិន ។ ភាគច្រើននៃគ្រឿងសេរ៉ាមិច
ដែលយើងស្គាល់គឺជាគ្រឿង ស្មូនចានឆ្នាំងពែង ជាដើម ក៏ប៉ុន្តែ
ការប្រើប្រាស់គ្រឿងសេរ៉ាមិច មិនមែនមានត្រឹមតែប៉ុន្នេះនោះទេ គ្រឿងសេរ៉ាមិចត្រូវបានគេយកទៅប្រើប្រាស់លើសំណង់ស្ថាបត្យកម្មផ្សេងៗ

រូបសំណាកក្នុងរចនាប័ទ្មសិល្បៈ កោះកេរ

រូបសំណាកក្នុងរចនាប័ទ្មសិល្បៈ កោះកេរ
រចនាប័ទ្មកោះកេរ ជាបណ្តុំនៃសិល្បៈស្ថិតនៅក្នុងរាជ្យព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី ៤ (ពីឆ្នាំ ៩២៨ ដល់ ៩៤១ នៃគ.ស) និងរាជ្យរបស់បុត្ររបស់ព្រះអង្គ គឺព្រះបាទហស៌វរ្ម័ន (ពីឆ្នាំ ៩៤១ ដល់ ៩៤៤ នៃគ.ស) ។ ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី ៤ បានចាកចេញពីក្រុងយសោធរបុរៈ (ក្រុងអង្គរ) តាំងតែពីឆ្នាំ ៩២១ នៃគ.ស ដោយបានយកមកជាមួយព្រះអង្គនូវលិង្គទេវរាជ រហូតដល់មរណៈភាពរបស់ព្រះបាទ ឥសានវរ្ម័នទី ២ នៅឆ្នាំ ៩២៨ ទើបព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី ៤ បានប្រកាសព្រះអង្គជាព្រះមហាក្សត្រ

ឥន្ទ្រជិត

ឥន្ទ្រជិត (ឥន្ទ្រជិតកាឡាខ្លួនជាព្រះឥន្ទ្រ)
ឥន្ទ្រជិត(អ្នកមានជ័យជំនះលើព្រះឥន្ទ្រ) គឺជាបុត្ររបស់ក្រុងរាពណ៍ និងនាងមន្ទោគិរី នៅក្នុងចម្បាំងជាមួយទ័ពស្វា ដែលដឹកនាំទ័ពដោយព្រះរាម និងព្រះល័ក្ស្មណ៍ ឥន្ទ្រជិតបានដឹកនាំទ័ពចេញច្បាំងចំនួនបីលើក ។
លើកទីមួយ បានទៅលាក់ខ្លួនក្នុងពពក ហើយបានប្រើស.នាគបាសបាញ់ទៅលើទ័ពព្រះរាម ព្រះល័ក្ស្មណ៍ និងទ័ពស្វា រហូតដល់គ្រុឌ ដែលជាជំនិះរបស់ព្រះនារាយណ៍បានចុះមកជួយយកអាសារ ទើបពពួកនាគ ដែលកើតចេញពីស. ដែលប្រទានដោយព្រះឥសូរ មកឲ្យឥន្ទ្រជិត ។

ភីស្មៈ

ភីស្មៈ
សច្ចភាព និងការលះបង់ដ៏ធំធេង របស់ភិស្មៈ ត្រូវបានអ្នកប្រវត្តិសាស្ត្របានបញ្ចេញមតិថា មនុស្សដែលមានឈ្មោះថាភីស្មៈនេះ មិនមានពិតប្រាកដនោះទេ នៅក្នុងប្រវត្តិសាស្ត្រ ព្រោះថាមនុស្សនៅលើលោកយើងនេះ នៅមានគំនិតទុទិដ្ឋិនិយមខ្លាំងណាស់ មិនអាចមាននរណាគេមានការលះបង់យ៉ាងខ្ពស់ឲ្យដូចភីស្មៈនោះទេ ។
ភីស្មៈគឺជាបុត្ររបស់ស្តេចសាន្តនុ នៃក្រុងហស្តិនបុរៈ ដែនកុរុ និងព្រះម៉ែគង្គា

អវតារព្រះវិស្ណុ

អវតារព្រះវិស្ណុ
អាទិទេពធំទាំងបីរបស់ព្រហ្មញ្ញសាសនា មានព្រះឥសូរ ព្រះវិស្ណុ និងព្រះព្រហ្ម ដោយព្រះព្រហ្មមានតួនាទីបង្កើតពិភពលោក និងប្រដៅបង្រៀនមនុស្សលោក ចំណែកព្រះឥសូរ ឬព្រះសិវៈមានតួនាទីបំផ្លាញ ឬរំលាយពិភពលោកទៅវិញ នៅពេលដែលជីវិតនៅលើលោកមិនប្រព្រឹត្តទៅតាមគន្លងធម៌ ដោយឡែកព្រះវិស្ណុ មានតួនាទីមើលថែពិភពលោក និងសង្គ្រោះពិភពលោកពីហេតុភេទមិនគួរគប្បីទាំងឡាយ ។

ព្រះក្រឹស្ណៈ សម្លាប់ស្តេចកំសា

ព្រះក្រឹស្ណៈ សម្លាប់ស្តេចកំសា
រូបហោជាងនៃប្រាសាទបន្ទាយស្រីខាងក្រោម ជារូបព្រះក្រឹស្ណៈសម្លាប់ស្តេចកំសា ស្តេចកំសាត្រូវបានព្រះក្រឹស្ណៈបោចសក់ បម្រុងនឹងសម្លាប់ដោយកាំបិត នៅខាងក្រោមដំណាក់នោះមានរូបមនុស្សស្រីរន្ធត់ដួលពីរនាក់ នៅសងខាងហោជាងមានរូបបុរសពីរនាក់ជិះរទេះសេះចូលមកកាន់ដំនាក់របស់ស្តេចកំសា អាចជារូបរបស់ព្រះក្រឹស្ណៈ និងរូបពលរាម អ្នកទាំងពីរមានកាន់ធ្នូនៅនឹងដៃ ។

កុម្ភកាណ៌

កុម្ភកាណ៌
កុម្ភកាណ៌ ត្រូវជាប្អូនបង្កើតរបស់ក្រុងរាពណ៍ នៅពេលដែលកុម្ភការណ៍ដឹងថារាពណ៍លួចយកនាងសីតាមក កុម្ភកាណ៌ក៏បានណែនាំឲ្យរាពណ៍យកនាងទៅប្រគល់ឲ្យព្រះរាមវិញ តែដោយក្រុងរាពណ៌មិនព្រមស្តាប់ កុម្ភកាណ៌ជាប្អូនក៏មិនបន្តថាអ្វីទៀត គ្រាន់តែព្យាយាមជួយបងរបស់ខ្លួនឲ្យអស់ពីលទ្ធភាពដែលខ្លួនអាចធ្វើទៅបាន ។ គេច្រើនយកតួរបស់កុម្ភកាណ៌ទៅប្រៀបធៀបនឹងវិភេសន៍ ដែលត្រូវជាប្អូនរបស់ក្រុងរាពណ៍ដូចគ្នា តែដោយសារតែពន្យល់ក្រុងរាពណ៍មិនស្តាប់ វិភេសន៍ក៏ទៅចូលដៃជាមួយព្រះរាម ។

លំពែងមោកស័ក្តិ

លំពែងមោកស័ក្តិ
កុម្ភកាណ៌ដែលត្រូវជាប្អូនបង្កើតរបស់ក្រុងរាពណ៌ បានប្រើលំពែងមោកស័ក្តិដើម្បីគប់ទៅលើព្រះល័ក្ស្មណ៍ នៅពេលដែលព្រះល័ក្ស្មណ៍ត្រូវមួយលំពែងនេះហើយ ព្រះអង្គក៏ដួល ហើយលំពែងនោះក៏ដុះទៅជាដើមឈើធំមួយ ដោយអាណិតព្រះអនុជ ព្រះរាមក៏ព្យាយាមដកលំពែងនោះចេញ តែដកមិនរួច ព្រោះថាវាដុះចាក់ឬស ។

ចម្លាក់រូបវិរាធចាប់នាងសីតា

ចម្លាក់រូបវិរាធចាប់នាងសីតា
រូបចម្លាក់នៅលើហោជាងនេះស្ថិតនៅប្រាសាទបន្ទាយស្រី គេអាចច្រឡំថារូបនេះជារូបរបស់ក្រុងរាពណ៍ ជាការពិតវាមិនមែនជារូបក្រុងរាពណ៍នេះទេ តែជារូបវិរាធ ដែលជាអំបូរយក្ស រស់នៅក្នុងព្រៃ តែងតែដើរបៀតបៀនពួកតាបសជាដើម ។ តាមពិតទៅនាងកៃកេសី ស្នើឲ្យព្រះបាទទសរថបំបរបង់ព្រះរាមទៅព្រៃនោះ គឺដើម្បីឲ្យវិរាធនេះសម្លាប់ ។

បងប្អូនបង្កើតវាយដណ្តើម នាងអប្សរាតិលោត្តមា

បងប្អូនបង្កើតវាយដណ្តើម នាងអប្សរាតិលោត្តមា
បន្ទាប់ពីអ៌ជូន ចូលទៅប្រកួតលើកធ្នូបាញ់ចំគោលដៅ ហើយបានទទួលព្រះនាងទ្រៅបទី ជាមហេសី នៅពេលបងប្អូនបណ្ឌវៈទាំងប្រាំនាក់ត្រឡប់មកដល់វិញ គ្រាន់តែបានឮថាអ៌ជូនទទួលបានរង្វាន់ ព្រះមាតារបស់ពួកគេក៏បានប្រាប់ឲ្យអ៌ជូនចេះបែងចែករង្វាន់នោះឲ្យដល់បងប្អូនទាំងបួននាក់ទៀតឲ្យបានស្មើៗគ្នា ដោយព្រះមាតារបស់ពួកគេមិនទាំងបានងាកមើលដឹងថារង្វាន់នោះជានាងទ្រៅបទីនោះទេ ។

ក្រុងរាពណ៍ លើកអង្រួនភ្នំក្រៃលាស

ក្រុងរាពណ៍ លើកអង្រួនភ្នំក្រៃលាស
ក្រុងរាពណ៍ ឬទសកណ្ឌ ជាស្តេចនៃនគរលង្កា ទសកណ្ឌ ច្រណែននឹង កុវេរ ដែលជាបងឪពុកតែមួយ តែម្តាយទីទៃ ដោយសារតែកុវេរ ជាអាទិទេពនៃទ្រព្យសម្បត្តិ ដូច្នេះកុវេរមានទ្រព្យសម្បត្តិស្តុកស្តម្ភជាងទសកណ្ឌ ជាហេតុធ្វើឲ្យទសកណ្ឌ ទៅវាយដណ្តើមទ្រព្យសម្បត្តិរបស់កុវេរ ក្រុងរាពណ៍ដណ្តើមយកបុស្បកាវិមាន ដែលកុវេរទទួលបានមកពីព្រះព្រហ្ម ។ ពេលជិះលើបុស្បកាវិមានហោះត្រឡប់ទៅក្រុងលង្កាវិញ ទសកណ្ឌបានហោះកាត់ភ្នំក្រៃលាស តែមិនអាចឆ្លងកាត់ទីនោះបាន ភ្លាមនោះគោនន្ទិ ដែលជាជំនិះរបស់ព្រះសិវៈ បានចេញមកប្រាប់ ទសកណ្ឌ ថាពពួកយក្សអសុរា

ឆាកប្រយុទ្ធរវាង ទុរយោធន៍ និង ភីម

ឆាកប្រយុទ្ធរវាង ទុរយោធន៍ និង ភីម
ភីម បានធ្វើពាក្យសម្បថឲ្យនាង ទ្រៅបទី ថា គេនឹងសម្លាប់ ទុរយោធន៍ ឲ្យខាងតែបាន ពីព្រោះថា ទុរយោធន៍ បានបញ្ជាឲ្យប្អូនរបស់ខ្លួន គឺ ទុហសាសន ចាប់សម្រាតនាង ទ្រៅបទី នៅកណ្តាលទីជំនុំមន្ត្រី ដោយសារតែបងប្រុសរបស់ ភីម គឺ យុធិស្ធិរ បានយកនាង ទ្រៅបទី ទៅភ្នាល់ក្នុងល្បែងបាស្កា ជាមួយទុរយោធន៍ ។
នៅថ្ងៃចុងក្រោយនៃមហាភារតយុទ្ធ ដោយមេទ័ពខាងកុរុវ ត្រូវបានគេចាប់ខ្លួនអស់ ទុរយោធន៍ ក៏បានលួចរត់ ទៅពួនលាក់ខ្លួននៅក្នុងបាតស្រះមួយ ពួកបណ្ឌវដឹងក៏មកអញ្ជើញ ទុរយោធន៍

ពីធីសែនក្រុងពាលី

ពីធីសែនក្រុងពាលី
អ្នកទាំងអស់គ្នាប្រហែលជាធ្លាប់បានឮហើយពិធីការសែនក្រុងពាលី ដែលតែងតែធ្វើឡើងដើម្បីសូមទឹកសូមដី មុននឹងរៀបចំពិធីមង្គលការ ពិធីបុណ្យផ្សេងៗ ការសាង់សង់សំណង់អគារជាដើម ។ តើក្រុងពាលីជានរណា ហេតុអ្វីក៏មានអំណាច ការគោរព និងការកោតខ្លាចម្ល៉េះ? ក្រុងពាលី ឬមហាពាលី ជាយក្សមួយ ដែលបានបំពេញតបៈ បំពេញសីលត្រចះត្រចង់ រហូតសូមពរពីព្រះបាន ក្រោយពីបានពរពីព្រះហើយ ក្រុងពាលី បានវាយដណ្តើមគ្រប់គ្រងភពផែនដី ថែមទាំងដណ្តើមគ្រប់គ្រងស្ថានសួគ៌ពីព្រះឥន្ទ្រទៀត ជាហេតុឲ្យកើតក្តីក្តៅក្រហាយដល់ពពួកមនុស្សទេវតាទាំងពួង ។

ទ្វារខ្មោច

ទ្វារខ្មោច គឺជាទ្វារខាងកើតរបស់ក្រុងអង្គរធំ ដែលចូលចំប្រាសាទបាយ័នពីទិសខាងកើត ដោយចង់រក្សាទ្រង់ទ្រាយដើមរបស់ទ្វារក្រុង ទ្វារក្រុងខាងកើត (ទ្វារខ្មោច) និងទ្វារក្រុងខាងលិច របស់ក្រុងអង្គរធំ ត្រូវរក្សាទុកលក្ខណៈដើម មិនត្រូវបានប្រើប្រាស់ជាផ្លូវចរាចរណ៍នោះទេ ។

កន្ទ្រឹម

កន្ទ្រឹម ជាវង់តន្រ្តីបុរាណរបស់ខ្មែរនៅភាគឥសាននៃប្រទេសថៃ ។ ឈ្មោះរបស់តន្ត្រីនេះមានប្រភពមកពីការត្រាប់តាមសម្លេងរបស់ ឧបករណ៍ភ្លេងស្គរ ដែលនៅពេលគេប្រគំលឺសូរគ្រឹមៗ ។ ពីបុរាណកន្ទ្រឹមត្រូវបានគេយកទៅលេងនៅក្នុងកម្មវិធីឡើងអ្នកតា ឬពិធីបន់ស្រន់ផ្សេងៗ តែមកដល់សព្វថ្ងៃកន្រ្ទឹមបានក្លាយទៅជាវង់តន្រ្តីរួមសម័យមួយ យ៉ាងសំខាន់របស់ជនជាតិខ្មែរយើងដែលរស់នៅខេត្តសុរិន្ទ បុរីរម្យ និងស្រីស្លាកែត នៃប្រទេសថៃ

រឿង Equinox និង Vernal Equinox ដែលទាក់ទងនឹងពិធីបុណ្យចូលឆ្នាំខ្មែរ

រឿង Equinox និង Vernal Equinox ដែលទាក់ទងនឹងពិធីបុណ្យចូលឆ្នាំខ្មែរ

ពាក្យថា Equinox នេះ មិនដឹងអ្នកណានាំពាក្យ «សមរាត្រី» ឬ «សមភាពរាត្រី» ហ្នឹ៎ងយកមកប្រើ ពុំឃើញមាននៅក្នុងវចនានុក្រមទេ គាត់បង្កើតពាក្យខ្លួនឯងឬយ៉ាងម៉េចក៏មិនដឹង នៅក្នុងសៀវភៅរបស់ក្រសួងអប់រំក៏ធ្លាប់ឃើញមានប្រើពាក្យអស់ហ្នឹ៎ងដែរ តែនៅក្នុងវចនានុក្រមខ្មែររបស់ ជួន ណាត ប្រើពាក្យថា «អយន» ឬ «អយនកាល» ដោយឲ្យនិយមន័យថា

សង្គ្រាមរវាងកងទ័ព កៅរវៈ និង បណ្ឌវៈ នៅក្នុងមហាកាព្យរឿងមហាភារតៈយុទ្ធ

សង្គ្រាមរវាងកងទ័ព កៅរវៈ និង បណ្ឌវៈ នៅក្នុងមហាកាព្យរឿងមហាភារតៈយុទ្ធ ដែលត្រូវបានឆ្លាក់នៅរោងទងជាន់ទី ២ ថែវខាងលិច ស្លាបខាងត្បូង នៃប្រាសាទអង្គរវត្ត មានសមរភូមិប្រយុទ្ធ នៅ វាលកុរុក្សេត្រ ។ ទាល់តែពេលដែលខ្ញុំត្រូវការឯកសារស្រាវជ្រាវលើអ៊ិនធើណែត បានដឹងថាខ្មែរយើងបច្ចប្បន្ន ដែលមានប្លុក មានអីជាច្រើនហ្នឹ៎ង គឺចូលចិត្តថតចម្លងគ្នាទៅវិញទៅមក រហូតដល់អ្នកស្រី កែវ ច័ន្ទបូណ៌ ដែលតាំងខ្លួនជាអ្នកនិពន្ធខ្មែរអ្វីហ្នឹ៎ង ក៏ទៅចម្លេងពីគេដែរ

កង្កែបបោប

កង្កែបបោប
នៅខេត្តសុរិន្ទ ក្នុងភូមិភាគឥសានប្រទេសថៃ ជាប់នឹងខេត្តឧត្តរមានជ័យ និងខេត្តព្រះវិហារ របស់ប្រទេសកម្ពុជា ដែលសំបូរដោយប្រជាជនខ្មែរដើមរស់នៅ និងមានអំបូរជនជាតិប្រើភាសាខ្មែរមនមួយទៀត រស់នៅ គឺជនជាតិកួយ ពីមុនខ្ញុំធ្លាប់ឃើញឯកសារមួយដែលនិយាយថាខេត្តនេះមានជនជាតិដើមខ្មែររហូតដល់ទៅជាង ៦០ % ហើយក៏មានកួយ និងលាវ ដែលប្រជាជននៅសុរិន្ទភាគច្រើន ចេះនិយាយទាំងភាសាខ្មែរ កួយ និងលាវ (កួយនៅសុរិន្ទជាកួយចិញ្ចឹមដំរី កួយនៅខេត្តព្រះវិហារ និងកំពង់ធំរបស់កម្ពុជា ភាគច្រើនជាកួយស្លដែក ដោយនិយមការងារស្លដែក) ។

ពីធីបុណ្យភ្ជុំនៅថៃ

ពីធីបុណ្យភ្ជុំនៅថៃ
ជាទូទៅយើងដឹងច្បាស់ថាថៃមានបុណ្យចូលឆ្នាំ ឬមហាសង្ក្រាន្តដូចយើង តែយើងមិនសូវដឹងរឿងភ្ជុំនេះទេ នៅថៃក៏មានពីធីបុណ្យភ្ជុំស្រដៀងគ្នានឹងខ្មែរដែរ មានជំនឿរឿងប្រេតរឿងអីដូចគ្នា ថៃគេហៅបុណ្យនេះថា «วันสารท» អានថា «វ៉ាន់សាត» បើបកប្រែឲ្យត្រង់ គឺថ្ងៃសារទ ដែលពាក្យថាសារទ ហ្នឹ៎ង គឺខ្មែរយើងនិយមហៅថា សារទរដូវ គឺរដូវរំហើយ ។
បើតាមឯកសារថៃរៀបរាប់ថា បុណ្យហ្នឹងមានប្រភពពីបុណ្យរបស់ព្រហ្មញ្ញសាសនា

ចំនួនទ័ពចូលរួមប្រយុទ្ធនៅសមរភូមិកុរុក្សេត្រ ក្នុងរឿងមហាភារតយុទ្ធ

ចំនួនទ័ពចូលរួមប្រយុទ្ធនៅសមរភូមិកុរុក្សេត្រ ក្នុងរឿងមហាភារតយុទ្ធ

ខ្នាតនៃចំនួនទ័ពដែលគេប្រើនៅក្នុងសាច់រឿងមហាភារតយុទ្ធ គេហៅថា អក្សៅហិណី ឬក៏អក្ខោហិណី ដែលក្នុង ១ អក្សៅហិណី មាន៖
- រទេះសេះចំនួន 21.870 រទេះ
- ទ័ពដំរីចំនួន 21.870 ក្បាល
- ទ័ពសេះចំនួន 65.610 ក្បាល
- កងទ័ពថ្មើរជើងចំនួន 109.350 នាក់

ចំបាប់រវាងស្វាស ស្វាខ្មៅ ឬ ប្រចាប់រវាងស្វាស ស្វាខ្មៅ

ចំបាប់រវាងស្វាស ស្វាខ្មៅ ឬ ប្រចាប់រវាងស្វាស ស្វាខ្មៅ

សម្រាប់ការសម្តែងល្ខោនស្រមោលស្បែកធំ មុនពេលសម្តែង ខ្ញុំឃើញមានការសម្តែងវគ្គខ្លីមួយ ដែលប្រហាក់ប្រហែលនឹងពីធីហោមរោងដែរ គឺការសម្តែងឈុតចំបាប់ស្វាស ស្វាខ្មៅ ឬប្រចាប់ស្វាស ស្វាខ្មៅ ដែលស្វាទាំងពីរបានឈ្លោះគ្នា វាយតប់គ្នាទៅវិញទៅមក ហើយស្វាសបានចាប់ស្វាខ្មៅយកទៅថ្វាយតាឥសី តាឥសីបានណែនាំថាតាមពិតគេទាំងពីរជាបងប្អូននឹងគ្នានោះទេ មិនគួរឈ្លោះគ្នានោះទេ គួតែរាប់អានគ្នាវិញទៅ ។

ប្រៀបធៀប សត្វរ៉ុក និង គ្រុឌ

ប្រៀបធៀប សត្វរ៉ុក និង គ្រុឌ

នៅនឹងជើងសសរផ្អោបនៃប្រាសាទបាគង មានរូបចម្លាក់ទាក់ទងនឹងទេវកថា ក្នុងព្រហ្មញ្ញសាសនា មានដូចជារូបព្រះនាងទុគ៌ា សម្លាប់ក្របី ព្រះក្រឹស្ណៈសម្លាប់បិសាចសេះ បិសាចគោជាដើម តែនៅមានរូបចម្លាក់ចម្លែកមួយ ដែលឆ្លាក់ជារូបសត្វស្លាប មានលក្ខណៈប្រហាក់ប្រហែលនឹងហង្ស ហើយបានពាំដំរី ក្នុងកាយវិការកំពុងហោះនៅលើអាកាស ខ្ញុំមិនដឹងថានេះជារូបអ្វីនោះទេ ។

ការតុបតែងលម្អស្ថាបត្យកម្មដោយប្រើ សេរ៉ាមិច

ការតុបតែងលម្អស្ថាបត្យកម្មដោយប្រើ សេរ៉ាមិច
កាលពីសម័យអង្គរ ការប្រើ សេរ៉ាមិច គេច្រើនប្រើលម្អលើដំបូលអគារ ដោយប្រើក្នុងលក្ខណៈជាដំបូលក្បឿង និងក្បាច់ក្បាលដំបូល ឬក៏បាំងសាចជាដើម ។ នៅចុងសម័យឧដុង្គ យើងឃើញវត្តមាននៃការប្រើប្រាស់សេរ៉ាមិចលម្អលើចេតិយម្តងទៀត ដែលមានជាភស្តុតាងគឺចេតិយព្រះអង្គឌួង ឬដួង នៅលើភ្នំព្រះរាជ្យទ្រព្យ ។

កំណើត សត្វគ្រុឌ និងនាគ

កំណើត សត្វគ្រុឌ និងនាគ

យើងឃើញមានវត្តមានរបស់គ្រុឌ និងនាគញឹកញាប់ណាស់
នៅក្នុងសិល្បៈខ្មែរ ក៏ដូចជារឿងព្រេងខ្មែរ ជាពិសេស ខ្មែរយើងមានរឿងព្រេងដែលរៀបរាប់ថាយើង
មានជាប់ខ្សែស្រលាយនឹងនាគទៀតផង ហើយនៅក្នុងរូបិយបណ្ណរៀលខ្មែរគ្រប់សន្លឹក
ក៏មានរូបនាគដែរ ដោយឡែកប្រទេសនៅក្បែរយើងពីរ

ភាពខុសគ្នារវាង ហនុមានឥណ្ឌា និង ហនុមានខ្មែរ

ភាពខុសគ្នារវាង ហនុមានឥណ្ឌា និង ហនុមានខ្មែរ

ហនុមានឥណ្ឌា នៅក្នុងបេះដូងមានតែព្រះរាម និងនាងសីតា
ដល់ ហនុមានខ្មែរលេងពួយទាំងក្មួយក្រុងរាពណ៌ ទាំងកូនស្រី
ក្រុងរាពណ៌ ទាំងប្រពន្ធក្រុងរាពណ៌ សំណាងណាស់ដែលមិនយកទាំង
ក្រុងរាពណ៌មួយទៀត

វត្តមានទ័ពសៀម ឬ ស្យាមកុក នៅក្នុងការចាត់ទ័ពសម័យអង្គរ

វត្តមានទ័ពសៀម ឬ ស្យាមកុក នៅក្នុងការចាត់ទ័ពសម័យអង្គរ

ប្រសិនបើមើលតាមចម្លាក់នៅប្រាសាទអង្គរវត្ត យើងឃើញថាការចាត់ទ័ពមានចែកជា ទ័ពស្រួច
ទ័ពកណ្តាល (ឬទ័ពធំ) ទ័ពស្លាបឆ្វេងស្តាំ និងទ័ពជំនួយ
ឬទ័ពក្រោយ ។

សម្រាប់ទ័ពស្រួច (វាយរហ័ស ដករហ័ស) គេច្រើនប្រើទ័ពទន់ខ្សោយ

វត្តមាននៃការនិយមនាគមានជើងតាមបែបចិនក្នុងចម្លាក់ខ្មែរ

វត្តមាននៃការនិយមនាគមានជើងតាមបែបចិនក្នុងចម្លាក់ខ្មែរ
ខ្ញុំធ្លាប់អានអត្ថបទមួយរបស់លោកមីសែលត្រាណេ បានរៀបរាប់ថា នៅក្នុងរចនាប័ទ្មបាពួន ក៏នៅក្នុងរាជព្រះបាទសុរិយវរ្ម័នទី ១
និងបុត្ររបស់ព្រះអង្គ គឺ ព្រះបាទឧទយាទិត្យវរ្ម័ន ទី ២
គេឃើញមានវត្តមាននៃការនិយមដាប់ឆ្លាក់រូបនាគតាមបែបចិន
ដោយធ្វើឲ្យមានជើងបួន ហើយភាគច្រើនគឺគេឆ្លាក់រូបនាគ អនន្តៈ
សេសៈ ដែលជាអសនៈរបស់ព្រះនរាយណ៍ ពេលព្រះអង្គផ្ទំ

ទូករូបម្ករ ឥទ្ធិពលខ្មែរទៅលើទូកព្រះទីនាំងថៃ

ទូករូបម្ករ ឥទ្ធិពលខ្មែរទៅលើទូកព្រះទីនាំងថៃ
ខ្មែរយើងមានវប្បធម៌នៃការប្រើប្រាស់ទូកនេះយូរអង្វែងណាស់មកហើយ
គឺមុនពួកឥណ្ឌាចូលស្រុកមកទៀត គឺតាមរយៈទឹកដីភូមិសាស្ត្រ
ដែលសំបូរទៅដោយព្រែក ស្ទឹង បឹង ទន្លេ សមុទ្រ នេះ
ដែលតម្រូវឲ្យខ្មែរចេះប្រើប្រាស់ទូកសម្រាប់ជាមធ្យោបាយធ្វើដំណើរ
រហូតមកដល់ពេលបច្ចុប្បន្នក៏ការប្រើប្រាស់ទូករបស់ខ្មែរនៅតែមាន
សារៈសំខាន់សម្រាប់ប្រើនៅក្នុងការនេសាទ និងការធ្វើដំណើររបស់
អ្នកស្រុកនៅតាមមាត់ស្ទឹងទន្លេ ឬអ្នកនៅលើភូមិបណ្តែតទឹក ។

ក្បាច់ចម្លាក់ចម្លងរចនាប័ទ្មអង្គរវត្ត នៅរមណីយដ្ឋានវត្តភ្នំ ធ្វើតាំងពីឆ្នាំ ១៨៩៣

វត្តមានក្បាច់ចម្លាក់ចម្លងរចនាប័ទ្មអង្គរវត្ត នៅរមណីយដ្ឋានវត្តភ្នំ ធ្វើតាំងពីឆ្នាំ ១៨៩៣
នៅរមណីយដ្ឋានវត្តភ្នំ ក្រៅតែពីសំណល់រូបសំណាកតោ និងទ្វារបាល
មួយចំនួននៅវត្តភ្នំ ដែលអាចចាត់ទុកជារូបសំណាកដែលត្រូវបាន
យកមកពីតំប់អង្គរដោយស្តេចពញាយ៉ាត (ញាតិ) តាំងពី
ពាក់កណ្តាលសតវត្សទី ១៥ ហើយ នៅក្នុងបរិវេណរមណីយដ្ឋាននេះ
នៅមានចម្លាក់ចាក់ពុម្ពតាមក្បាច់រចនាប័ទ្មអង្គរយ៉ាងប្រណីត
តាំងនៅពីមុខព្រះវិហារវត្តភ្នំផងដែរ ។

ថៃប្រើអក្សរខ្មែរសម្រាប់កត់ត្រា ឯកសារសាសនារហូតដល់ដើមសតវត្សទី ២០

ថៃប្រើអក្សរខ្មែរសម្រាប់កត់ត្រា ឯកសារសាសនារហូតដល់ដើមសតវត្សទី ២០

ឃើញតែគេចែកចាយពេញហ្វេសប៊ុក
ខ្ញុំមិនដឹងថាមានអ្នកដឹងដែរទេ ថាបរិបទនៃភាសាអង់គ្លេស
និងរូបអក្សរខ្មែរនៅខាងក្រោយ វាមិនត្រូវគ្នានោះទេ
ព្រោះភាសាដែលសរសេរដោយអក្សរខ្មែរ
នៅខាងក្រោយ ឬ background ហ្នឹ៎ង
គឺជាភាសាថៃ ដែលអាចប្រើចំនួនតួអក្សរ និងសញ្ញា

ចម្លាក់ការទាក់ដំរីនៅប្រាសាទបាពួន

ចម្លាក់ការទាក់ដំរីនៅប្រាសាទបាពួន

ប្រហែលជាយើងឈ្លក់វង្វេងនឹងសត្វក្នុងទេវកថា
ព្រហ្មញ្ញសាសនាពេករហូតលែងចាប់អារម្មណ៍នឹង
សត្វដ៏មានសារៈសំខាន់ នៅក្នុងវប្បធម៌ខ្មែរ នោះ
គឺសត្វដំរី ។ ប្រសិនបើសួរពីសត្វគ្រុឌ សត្វនាគ
សត្វមករ រាជសីហ៍ជាដើម ប្រហែលជាមាន
អ្នកដឹងរឿងច្រើន តែប្រសិនបើសួររឿងសត្វដំរី

ប្រៀបធៀបទំហំប្រាសាទអង្គរវត្តទៅនឹងទំហំរាជវាំងចិន

ប្រៀបធៀបទំហំប្រាសាទអង្គរវត្តទៅនឹងទំហំរាជវាំងចិន
ប្រសិនបើយើងមើលទៅផែនទីរបស់ប្រាសាទអង្គរវត្ត
និងផែនទីនៃវាំងរបស់ចិននៅប៉េកាំង យើងឃើញថា
ផែនទីទាំងពីរមានលក្ខណៈប្រហាក់ប្រហែលគ្នា គឺ មាន
គូទឹកព័ទ្ធជុំវិញ តែគូទឹកប្រាសាទអង្គរមានទំហំធំជាង ។

ដើមឈើទាល ស្តេចរុក្ខជាតិនៅក្នុងតំបន់ត្រូពិច

ដើមឈើទាល ស្តេចរុក្ខជាតិនៅក្នុងតំបន់ត្រូពិច
ដើមឈើទាលមានកំពស់ រហូតដល់ទៅ ៤០ ទៅ ៥០ ម៉ែត្រ និងអាចមានបរិមាត្រ រហូតដល់ទៅ ៧ ម៉ែត្រ វាត្រូវបានគេចាត់ទុកជាស្តេចរុក្ខជាតិ នៅក្នុងតំបន់ត្រូពិច ។

យើងឃើញមានដើមឈើទាលច្រើនណាស់នៅស្រុកខ្មែរ ជាពិសេសនៅក្រុងសៀមរាប លើសួនច្បារមុខព្រះរាជដំណាក់ និងនៅបរិវេណប្រាសាទអង្គរ ហើយនៅទីក្រុងភ្នំពេញ នៅម្តុំសួនវត្តភ្នំ ក៏មានច្រើនដែរ ។

ការបកប្រែមហាកាព្យរបស់ឥណ្ឌាទាំងពីរ មកជាភាសាខ្មែរ ដោយលោកអ៊ំ ធន់ ហ៊ិន

ការបកប្រែមហាកាព្យរបស់ឥណ្ឌាទាំងពីរ មកជាភាសាខ្មែរ ដោយលោកអ៊ំ ធន់ ហ៊ិន

សម្រាប់ការសិក្សា និងយល់ពីគុណតម្លៃដ៏ពិតប្រាកដរបស់
ស្នាដៃអក្សរសិល្ប៍ គឺយើងមិនអាចត្រឹមអានអត្ថបទសង្ខេបខ្លីៗ
មិនប៉ុន្មានទំព័ររបស់ស្នាដៃទាំងនោះ នោះទេ
យើងត្រូវការអានស្នាដៃលម្អិតបន្តិចនៃអក្សរសិល្ប៍ទាំងនោះ ។

លេខ ១០៨ និងសង្គមវប្បធម៌ខ្មែរ

លេខ ១០៨ និងសង្គមវប្បធម៌ខ្មែរ
ប្រសិនបើនិយាយលេខ ១០៨ បែបមិនសូវមានអ្នកចាប់អារម្មណ៍
នោះទេ ប៉ុន្តែប្រសិនបើនិយាយថា ៥៤ ប្រហែលជាមាន
អ្នកចាប់អារម្មណ៍ ដោយសារតែលេខ ៥៤ នេះ
គេថាជាចំនួនកំពូលរបស់ប្រាសាទបាយ័ន ដែលមានរូបព្រហ្មមុខបួន
(ផ្នែកខ្លះក៏មានមុខតែបី ឬក៏មុខតែពីរ ដែរ) ។ មានការបកស្រាយ
មួយចំនួនថា មកពីសម័យនោះខ្មែរយើងមានខេត្តរហូតដល់ទៅ ៥៤ ខេត្ត

ព្រះក្រឹស្ណៈ ជំរុញឲ្យអរជុន ជាមេទ័ពបណ្ឌវៈ ឲ្យលើកអាវុធធ្វើសង្គ្រាម

ព្រះក្រឹស្ណៈ ជំរុញឲ្យអរជុន ជាមេទ័ពបណ្ឌវៈ ឲ្យលើកអាវុធធ្វើសង្គ្រាម

មុននឹងមានសង្គ្រាមមហាភារតៈយុទ្ធ ក៏មានការចរចារសម្រុះសម្រួល
ពីសូមគ្រប់គ្រងនគរឥន្ទ្របស្ថវិញ រហូតធ្លាក់ដល់សូមត្រឹមតែប្រាំភូមិ
ដើម្បីគ្រប់គ្រង តែទុរយោធន៍ ជាឧបយោរាជនៃនគរកុរុ
មិនព្រមឲ្យពួកបណ្ឌវៈ សូម្បីតែទឹកដីប៉ុនមួយសសៃសក់
ជាហេតុធ្វើឲ្យសង្គ្រាមត្រូវផ្ទុះឡើង ។ នៅពេលសង្គ្រាមចាប់ផ្តើម
អរជុន មេទ័ពខាងបណ្ឌវៈស្ទើរតែសុំបរាជ័យ នៅក្នុងសង្គ្រាម

រូបគំនូររឿងរាមកេរ្តិ៍សម័យថ្មី នៅវត្តនគរបាជ័យ ខេត្តកំពង់ចាម

រូបគំនូររឿងរាមកេរ្តិ៍សម័យថ្មី នៅវត្តនគរបាជ័យ ខេត្តកំពង់ចាម

នៅស្រុកខ្មែរយើងមិនសូវមានគំនូរបុរាណរឿងរាមកេរ្តិ៍ច្រើនប៉ុន្មាន
នោះទេ ប្រសិនបើរាប់ទៅគឺមាននៅថែវជុំវិញវត្តព្រះកែវមរកត
នៅលើពិតានទីនាំងទេវវិនិច្ឆ័យនៅក្នុងព្រះបរមរាជវាំង និងនៅលើផ្ទាំងគំនូរនៅក្នុងសារមន្ទីជាតិ
នៅភ្នំពេញ នៅលើជញ្ជាំងវិហារវត្តរាជបូព៌ នៅខេត្តសៀមរាប
នឹងនៅព្រះវិហារវត្តបុរាណមួយនៅកំពត ដែលត្រូវបានគេវាយចោល

តើចម្លាក់ផ្នែកណានៃថែវជាន់ទី ២ របស់ប្រាសាទអង្គរវត្ត ត្រូវបានឆ្លាក់ឡើងមុនគេ?

តើចម្លាក់ផ្នែកណានៃថែវជាន់ទី ២ របស់ប្រាសាទអង្គរវត្ត ត្រូវបានឆ្លាក់ឡើងមុនគេ?

ប្រសិនបើសួរថាផ្នែកណាឆ្លាក់ក្រោយគេ ប្រហែលជាមានអ្នកដឹងច្រើន
ដោយសារមានការសិក្សាទឹកដីសិល្បៈទៅគឺថែវខាងកើត
ស្លាបខាងជើង និង ថែវខាងជើងស្លាបខាងកើត
គឺមានទឹកដៃចម្លាក់មិនសូវល្អ ហើយតាមការសិក្សាសិលាចារិក
បានបង្ហាញថាផ្នែកចុងក្រោយទាំងពីនេះ
ត្រូវបានដាប់ឆ្លាក់នៅសម័យលង្វែក គឺ ៤០០ឆ្នាំក្រោយ
ដោយឆ្លាក់តាមស្នាមគំនូរដែលគូសមកតាំងពីសម័យអង្គរ ។

វេស្សន្តរជាតក និង សង្គមបច្ចុប្បន្ន

វេស្សន្តរជាតក និង សង្គមបច្ចុប្បន្ន

មានអ្នកប្រាជ្ញខាងព្រះពុទ្ធសាសនាមួយចំនួន បានសន្និដ្ឋានថា
រឿងវេស្សន្តរជាតក ដែលជារឿងបែបពុទ្ធនិយម មួយក្នុងចំណោម
ទសជាតកទាំង ១០ ត្រូវបាននិពន្ធឡើងនៅកោះស្រីលង្កា ដែលជាមជ្ឈមណ្ឌលព្រះពុទ្ធសាសនាថេរវាទដ៏សំខាន់មួយ ដោយឡែករឿងបញ្ញាសជាតក ដែលមានទទួលទំនោរសាច់រឿង

ល្បែង អុកចត្រង្គ និងល្បែងបាស្កា

ល្បែង អុកចត្រង្គ និងល្បែងបាស្កា

ខ្មែរយើងមួយចំនួនយល់ច្រឡំរឿងបាស្កា និងអុកចត្រង្គនេះ
ទាំងគណៈកម្មការរៀបចំអុកចត្រង្គ ក៏យល់ខុសថាល្បែងបាស្កា ឬ
បាចីសី (សេះអុក) ជាមួយនឹងអុកចត្រង្គ នៅក្នុងរឿងមហាភារតៈ
ភ្នាល់គ្នាដាក់នគររវាងត្រកូលបណ្ឌវៈ និងកុរវៈ គឺគេលេងបាស្កាទេ
(សេះអុក ដោយមានទម្លាក់គ្រាប់ឡុកឡាក់ តាមរយៈសាច់រឿង

ក្នុងរាជស័ព្ទ ពាក្យថា «ព្រះជានុ» ប្រែថាក្បាលជង្គង់

ក្នុងរាជស័ព្ទ ពាក្យថា «ព្រះជានុ» ប្រែថាក្បាលជង្គង់
ភាសាបាលីសំស្ក្រឹត ដែលផ្តល់នូវពាក្យពេចន៍ជាច្រើននៅក្នុង
ភាសាខ្មែរ ក៏ដូចជារាជស័ព្ទខ្មែរ គឺជាភាសាដែលស្ថិតនៅក្នុងអំបូរ
ឥណ្ឌូអឺរ៉ុប ដែលលាតសន្ធឹងពីអឺរ៉ុប រហូតមកដល់ឧបទ្វីបឥណ្ឌា
យើងឃើញមានពាក្យនៅក្នុងភាសាបាលីសំស្ក្រឹតជាច្រើន
ដែលដូចគ្នាទៅនឹងភាសាឡាតាំង បារាំង និងអ៊ីតាលីជាដើម ។

ភីស្មៈ ជ្រើសរើសថ្ងៃស្លាប់នៅថ្ងៃឧត្តរាយាន គឺ ៥៨ ថ្ងៃ ក្រោយសង្គ្រាមមហាភារតៈបញ្ចប់

ភីស្មៈ ជ្រើសរើសថ្ងៃស្លាប់នៅថ្ងៃឧត្តរាយាន គឺ ៥៨ ថ្ងៃ ក្រោយសង្គ្រាមមហាភារតៈបញ្ចប់
កាលពីជាតិមុនភីស្មៈគឺជាទេពធំមួយក្នុងចំណោមទេពធំៗ ទាំង ៨
ដែលគេហៅថា ព្រះអដ្ឋវសុ ហើយភីស្មៈគឺជាទេពប្រភាសៈ ឬក៏មេឃ
នៅថ្ងៃមួយពួកទាំង ៨ នោះបានទៅជាមួយមហេសីរបស់ខ្លួនដើម្បីទៅ
គោរពព្រះព្រហ្មឥសី គឺ ឥសី វសេដ្ឋា ឥសីអង្គនេះ មានមេគោស័ក្តិសិទ្ធិ
មួយ ដែលអាចផ្តល់ចំណីអាហារគ្រប់បរិបូណ៌តាមការស្នើរបស់ម្ចាស់
របស់ខ្លួន ។

ស្តេចចក្រពត្តិ អាឡិចសង់ និង ស្បង់ចីពរនៅក្នុងព្រះពុទ្ធសាសនា

ស្តេចចក្រពត្តិ អាឡិចសង់ និង ស្បង់ចីពរនៅក្នុងព្រះពុទ្ធសាសនា

នៅពេលអាឡិចសង់នៅជំទង់ ព្រះអង្គបានចាប់សេះខ្មៅ
ដ៏រឹងរូសមួយរបស់បិតាទ្រង់ ឈ្មោះថា បូសេហ្វាឡាស់
សេះនោះមិនមានអ្នកណាអាចបង្ក្រាបបាននោះទេ
ដោយហេតុនេះហើយស្តេចហ្វីលីបទី ២ ជាបិតារបស់
អាឡិចសង់ បានមានបន្ទូលថា «ទឹកដីម៉េសេដូនៀនេះ
វាតូចពេកហើយសម្រាប់ឯង» ។

ការឧទ្ទិសបូជាចំពោះសាសនា

ការឧទ្ទិសបូជាចំពោះសាសនា

ឧទាហរណ៍ដ៏សំខាន់នៃការឧទ្ទិសបូជាសម្រាប់
ព្រះពុទ្ធសាសនាខ្មែរ នៅសម័យកណ្តាល គឺស្ថិតនៅ
ថែវព្រះពាន់ ឬក៏ថែវកាកបាទ នៅប្រាសាទអង្គរវត្ត ។
នៅសតវត្សទី ១៦ បន្ទាប់ពី ព្រះបាទអង្គចន្ទរាជា
ឬបរមរាជាទី ១ បានវាយឈ្នះទ័ពរបស់ស្តេច កន
ព្រះអង្គបានសាងបន្ទាយលង្វែក ពន្ទាប់ពីនោះ
ព្រះអង្គបានយាងទៅតំបន់អង្គរ ដើម្បីត្រួសត្រាយព្រៃ

Lubbana ស្គររមនា ឬ ស្គរយីកេ

Lubbana ស្គររមនា ឬ ស្គរយីកេ

ស្គរអារ៉ាប់ឈ្មោះថា Lubbana បានហូរចូលមកដល់
អាស៊ីអាគ្នេយ៍ព្រមគ្នានឹងការមកដល់នៃសាសនា
ឥស្លាម ដែលត្រូវបាននាំមកដោយពួកមូស្លីម
នៅប្រហែលជាសតវត្សទី ១៤ ឬ ១៥ ដែលក្រុមជនជាតិ
ដែលបានទទួលវប្បធម៌សិល្បៈពីអារ៉ាប់ដំបូងគេនោះ
គឺពួក ជ្វា ម៉ាឡាយូ ក្រោយមកសិល្បៈនេះក៏បានផ្សព្វផ្សាយ
ចូលមកដល់ក្រុមអ្នកកាន់សាសនាឥស្លាមផ្សេងៗទៀត
ដែលរស់នៅតាមឈូងសមុទ្រថៃ ក៏ដូចជាជនជាតិ ចាម

ពាក្យថា «អឺងអើយ» មានប្រភពមកពីណា?

ពាក្យថា «អឺងអើយ» អាចត្រូវបានថៃភូមិភាគកណ្តាល យកពីខ្មែរ ទៅប្រើនៅក្នុងការច្រៀងចម្រៀងបែបប្រពៃណីយ៍របស់ខ្លួន
ប្រសិនបើយើងស្តាប់ចំរៀងខ្មែរ មិនថាជាចំរៀងអារក្ស
ចំរៀងភ្លេងការ ចំរៀងមហោរី ឬចំរៀងបំពេរកូន របស់ខ្មែរ
យើងតែងតែឮពាក្យថា អឺងអើយ ដែលតាមពិតទៅពាក្យនេះ
ជាធម្មតាមិនមាននៅក្នុងសាច់កំណាព្យនោះទេ តែត្រូវបាន
គេបន្ថែមនៅក្នុងពេលច្រៀង ក៏ព្រោះតែភាសាខ្មែរជាភាសា
ដែលមិនមានលើកដាក់សម្លេងដូចចិន ថៃ វៀតណាម

តើទម្រង់នៃការលេងឆៃយ៉ាំ មានប្រភពមកពីភូមា

តើទម្រង់នៃការលេងឆៃយ៉ាំ មានប្រភពមកពីភូមា?

ការលេងឆៃយ៉ាំ ពិតជាទទួលបាននូវការគាំទ្រ យកទៅចាត់សម្តែងនៅក្នុងពីធីបុណ្យផ្សេងៗជាច្រើន
នៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជាយើង ដូចជាបុណ្យកឋិនទាន
បុណ្យបំបួសនាគ ឬក៏ប្រើសម្រាប់ការដង្ហែរក្នុងកិច្ចពិធី
សាសនាអ្វីមួយ ។ បើទោះបីជាឆៃយ៉ាំ ត្រូវបានប្រើ
យ៉ាងទូលំទូលាយនៅក្នុងចំណោមប្រជាជនខ្មែរនៅ
គ្រប់តំបន់ក៏ដោយ ក៏ទម្រង់សិល្បៈមួយនេះ

សង្គ្រាមសមរភូមិកុរុក្សេត្រ នៅថ្ងៃទី១៥

សង្គ្រាមសមរភូមិកុរុក្សេត្រ នៅថ្ងៃទី១៥

នៅថ្ងៃទី ១៥ នៃសង្គ្រាមសមរភូមិកុរុក្សេត្រ នៅក្នុងរឿង
មហាភារតៈយុទ្ធ ចាត់ទុកថាជាថ្ងៃដែលមានព្រឹត្តិការណ៍
ដ៏សំខាន់បំផុតមួយទៀត គឺនៅថ្ងៃទី ១៣ ក្រុមមេទ័ពកុរវៈ
៦ នាក់ បានព្រួតគ្នាសម្លាប់ អភិមន្យុ កូនប្រុសរបស់អរជុន
មេទ័ពធំខាងបណ្ឌវៈ ដើម្បីសងសឹកឲ្យកូនប្រុសខ្លួន អរជុន
បានចំណាយពេលមួយថ្ងៃពេញ នៅក្នុងសង្គ្រាមថ្ងៃទី ១៤
ដើម្បីតាមសម្លាប់ ជ័យទ្រឋ ដែលជាអ្នកការពារក្បួន

រឿងមហាភារតៈ នាងទ្រៅបទី មនុស្សស្រីដែលមានប្តីច្រើននៅក្នុងពេលតែមួយ

រឿងមហាភារតៈ នាងទ្រៅបទី មនុស្សស្រីដែលមានប្តីច្រើននៅក្នុងពេលតែមួយ

រឿង Polyandry ឬមនុស្សស្រីមានប្តីច្រើននេះ មានសង្គមជាច្រើន
មិនអាចទទួលយកបាន តែប្រពៃណីយ៍នេះធ្លាប់ត្រូវបានអនុវត្តន៍
តាំងពីបុរាណ និងបន្តអនុវត្តន៍រហូតដល់សព្វថ្ងៃនៅភូមិភាគ
ខាងជើងរបស់ឧបទ្វីបឥណ្ឌា មានការបកស្រាយខ្លះថា
ការធ្វើបែបនេះ គឺដើម្បីកាត់បន្ថយចំនួនកំណើត ព្រោះថានៅ
តំបន់អស់នោះហ៊ុមព័ទ្ធដោយភ្នំ ជាហេតុធ្វើឲ្យខ្វះខាតដីកសិកម្ម ។

សង្គ្រាមសមរភូមិកុរុក្សេត្រ នៅថ្ងៃទី១៧

សង្គ្រាមសមរភូមិកុរុក្សេត្រ នៅថ្ងៃទី១៧

នៅថ្ងៃទី ១៧ នៃសង្គ្រាមសមរភូមិកុរុក្សេត្រ នៅក្នុងរឿង
មហាភារតៈយុទ្ធ ចាត់ទុកថាជាថ្ងៃដែលមាន ព្រឹត្តិការណ៍
ដ៏សំខាន់បំផុតមួយទៀត គឺការស្លាប់របស់កណ៌ (Karna) ដែលតាមការពិតគឺជាបងប្អូន ម្តាយតែមួយនឹងត្រកូល
បណ្ឌវៈដែរ តែត្រូវព្រះនាងកុន្តិ ម្តាយរបស់អរជុន បំបរបំបង់ចោលតាំងពីកើតមក ដោយសារតែព្រះនាង
តាំងគភ៌ដោយពិធីនិយោគជាមួយព្រះអាទិត្យ មុនពេល
ព្រះនាងរៀបអភិសេក ស្តេចបណ្ឌុ ។

សង្គ្រាមសមរភូមិកុរុក្សេត្រ ថ្ងៃចុងក្រោយ ថ្ងៃទី១៨

សង្គ្រាមសមរភូមិកុរុក្សេត្រ ថ្ងៃចុងក្រោយ ថ្ងៃទី១៨

នៅថ្ងៃទី ១៨ ឬថ្ងៃចុងក្រោយ នៃសង្គ្រាមសមរភូមិកុរុក្សេត្រ
នៅក្នុងរឿងមហាភារតៈយុទ្ធ មេទ័ពចុងក្រោយរបស់ពួកកុរវៈ
គឺ ស្តេចសល្យៈ ។ ព្រះអង្គបានទទួលពរម្យ៉ាង គឺសម្រាប់គូប្រកួត
ដែលប្រកួតនឹងព្រះអង្គទាំងឡាយណាដែលមានកំហឹង
នោះគេនឹងបាត់បង់កម្លាំងពាក់កណ្តាល ហើយកម្លាំងនោះនឹងបាន
ទៅស្តេចសល្យៈ ដោយសារតែហេតុនេះហើយ ទើបព្រះក្រឹស្ណៈ
បានទុកតួនាទីដៃគូប្រយុទ្ធទៅឲ្យយុធិស្ធិរៈ ព្រោះថាយុធិស្ធិរៈ
ជាមនុស្សចិត្តធ្ងន់ មិនងាយនឹងខឹងផ្តេសផ្តាស់នោះទេ ចុងក្រោយ
យុធិស្ធិរៈ ក៏បានសម្លាប់ស្តេចសល្យៈ ។ តាមពិតទៅស្តេចសល្យៈ
គឺជាបិតុលា (ឪពុកមា) របស់ត្រកូលបណ្ឌវៈ ព្រោះព្រះអង្គជា
បងប្រុសរបស់ព្រះនាងមាទ្រី ត្រូវជាម្តាយរបស់កូនភ្លោះ នកុល
និងសហទេព នៅមុនថ្ងៃធ្វើសង្គ្រាម ស្តេចសល្យៈបានលើកទ័ព
មួយអក្សៅហិណី មកជួយធ្វើសង្គ្រាមនឹងខាងបណ្ឌវៈដែរ តែព្រះអង្គ
ត្រូវបានចាញ់ល្បិចកលរបស់ទុរយោធន៍ អាងខ្លួនធ្វើជាយុធិស្ធិរៈ
ហើយសូមឲ្យព្រះអង្គជួយក្នុងសង្គ្រាមលើកនេះ ជាហេតុធ្វើឲ្យ
ព្រះអង្គយល់ព្រម នឹងក្លាយទៅជាផ្នែកមួយនៃកងទ័ពកុរវៈ
ធ្វើសង្គ្រាមត.ទល់នឹងក្មួយបង្កើតរបស់ខ្លួនឯង ។

ឈុតដ៏សំខាន់មួយទៀតនៅក្នុងថ្ងៃទី ១៨ នេះដែរ គឺ ការប្រយុទ្ធ
ដោយដំបងរវាង ភីម និងទុរយោធន៍ ដោយសារខ្លួនរបស់ទុរយោធន៍
ត្រូវបានគ្របដោយពេជ្រ មិនអាចវាយស្លាប់បាន ព្រះក្រឹស្ណៈ
ក៏បានធ្វើជាសញ្ញាឲ្យភីមវាយបំបាក់ភ្លៅរបស់ទុរយោធន៍
ព្រោះថាភ្លៅរបស់ទុរយោធន៍ មិនបានគ្របដោយពេជ្រនេះទេ ។
រឿងទាក់ទងនឹងខ្លួនរបស់ទុរយោធន៍ត្រូវបានគ្របដោយពេជ្រនេះ
គឺមកពីម្តាយរបស់ទុរយោធន៍ ព្រះនាងគន្ធារី ដឹងថាកូននឹងចូល
ធ្វើសង្គ្រាម ក៏បានហៅកូនមក ហើយព្រះនាងបានបើកស្រាយចំណង
ភ្នែករបស់ព្រះនាង ដែលចងតាំងតែពីមករៀបការជាមួយនឹង
ស្តេចពិការភ្នែក ធ្ឬតរាស្ត្រ ។ ព្រះនាងបានប្រាប់ឲ្យទុរយោធន៍
ស្រាតចូលមកជួបព្រះនាង តែព្រះក្រឹស្ណៈដឹងអំពីគោលបំណងនេះ
ព្រះអង្គក៏បញ្ឆោតឲ្យទុរយោធន៍យកស្លឹកចេកទៅបិតបាំងកេរ្តិ៍ខ្មាស់
រួមទាំងភ្លៅផងដែរ ទើបបានជាភ្លៅរបស់ទុរយោធន៍
មិនត្រូវបានគ្របដោយពេជ្រតាមការប៉ងប្រាថ្នារបស់ព្រះនាងគន្ធារី ។

ការវាយប្រហារដោយដំបងទៅលើភ្លៅរបស់ទុរយោធន៍នេះ
ចាត់ទុកជាការល្មើសទៅនឹងកត្តិការនៃការប្រកួត ជាហេតុធ្វើឲ្យ
ពលរាម ដែលជាកសិណសាក្សីនៅក្នុងការប្រយុទ្ធគ្នានោះ
បានលើកយកនង្គ័លដែលជាអាវុធរបស់ខ្លួន បម្រុងនឹងវាយ
ដាក់ទ័ណ្ឌកម្មទៅលើភីម តែត្រូវបានប្អូនប្រុសរបស់ព្រះអង្គ
គឺព្រះក្រឹស្ណៈឃាត់ទាន់ ហើយពន្យល់ថា ភីម បានស្បថថា
នឹងសម្លាប់បងប្អូនកុរវៈទាំង ១០០ នាក់ ហេតុដូច្នេះ
គួរតែអនុញ្ញាតឲ្យគេបំពេញនូវពាក្យសម្បថនេះ ។

ឈុតត្រង់នេះពិតជាមានសារៈសំខាន់ណាស់ ព្រោះយើងឃើញ
សិល្បករខ្មែរបានឆ្លាក់មានទាំងរូបសំណាក នៅសម័យកោះកេរផង
នៅលើហោជាងប្រាសាទបន្ទាយស្រី ដែលសព្វថ្ងៃតាំងនៅ
សារៈមន្ទីជាតិផង និងនៅលើរោងទងរបស់ប្រាសាទបាពួន (បាភួន)
ផង ។

នៅថ្ងៃទី ១៨ នេះដែរ នៅពេលយប់ មេទ័ពខាងកុរវៈដែលនៅរស់
៣ នាក់ គឺ អស្វ័ត្ថាម័ន ក្រិបាចារ្យ និងក្រឹតវរ្ម័ន បានលួចចូលទៅ
សម្លាប់មេទ័ពមួយចំនួននៅក្នុងបន្ទាយទ័ពរបស់ខាងបណ្ឌវៈ
មានដូចជា ធ្ឬស្តទ្យុម័ន ជាដើម តែមិនបានសម្លាប់បងប្អូន
បណ្ឌវៈនោះទេ ព្រោះពួកគេបានទៅដេកនៅខាងបន្ទាយរបស់ពួកកុរវៈ
ដែលនេះជាប្រពៃណីយ៍ក្នុងការឈ្នះសង្គ្រាមរបស់ឥណ្ឌាបុរាណ
គឺក្រោយពេលឈ្នះសង្គ្រាម គេត្រូវនាំគ្នាទៅសម្រាកនៅក្នុង
បន្ទាយរបស់គូបដិបក្ខ ។

អត្ថបទសាកល្បង អំពីបន្ទាយលង្វែក

អត្ថបទសាកល្បង អំពីបន្ទាយលង្វែក ដែលខ្ញុំសាកសរសេរ និងស្រាវជ្រាវតាមឯកសារ និងការចុះទៅកន្លែងផ្ទាល់ ។

អត្ថបទដែលខ្ញុំនឹងលើកឡើងនេះគឺគ្រាន់តែជាអត្ថបទសាកល្បង
ដើម្បីជាគំនិតផ្ទុញទៅនឹងទស្សនៈរបស់ជនជាតិខ្មែរមួយចំនួន
ដែលតែងតែយល់ថាបន្ទាយលង្វែកគឺជាបន្ទាយដ៏រឹងមាំ
ហើយការបែកបន្ទាយលង្វែក គឺជាការបាត់បង់ឃ្លាំងវប្បធម៌
សំខាន់បំផុតមួយរបស់ខ្មែរ ។

បន្ទាយលង្វែងតាំងនៅក្នុងខេត្តកំពង់ឆ្នាំង ចំងាយប្រហែល
៥០គីឡូម៉ែត្រពីក្រុងភ្នំពេញ និងមានចំងាយមិនឆ្ងាយប៉ុន្មាន
នោះទេពីទីប្រជុំជនឧដុង្គ តាមផ្លូវជាតិលេខ ៥ សព្វថ្ងៃច្រកចូល
ទៅបន្ទាយលង្វែកពីផ្លូវជាតិលេខ ៥ គេអាចសម្គាល់តាមក្លោងទ្វារ
របស់វត្តត្រឡែងកែង ។

បន្ទាយលង្វែកត្រូវបានសាងឡើងនៅចុងទសវត្សឆ្នាំ ១៥២០
ដោយស្តេចចន្ទរាជា ឬបរមរាជាទី ១ ក្រោយពីការកម្ចាត់ស្តេច
ជ្រែករាជ្យ គឺស្តេចកន ការជ្រើសរើសទីតាំងបន្ទាយនៅក្នុង
ខេត្តកំពង់ឆ្នាំងនោះ ក៏ព្រោះតែនៅទីនោះមានបន្ទាយមួយ
នៅពីទិសពាយព្យសំរាប់ការពារទ័ពសៀម គឺបន្ទាយបរិបូរណ៍
ដែលក៏ស្ថិតនៅក្នុងខេត្តកំពង់ឆ្នាំងដូចគ្នា ។ បន្ទាយលង្វែក
មានស្តេច ៤អង្គសោយរាជ្យបន្តបន្ទាប់គ្នា គឺបរមរាជាទី១
(ត្រូវជាចៅទួតរបស់ព្រះបាទពញាយ៉ាត) បរមរាជាទី ២
(បុត្របរមរាជាទី ១) ព្រះបាទសត្ថា (បុត្របរមរាជាទី ២)
និងព្រះបាទជ័យជេដ្ឋា (បុត្រព្រះបាទសត្ថា) ។ បន្ទាយលង្វែក
មានអាយុកាលមិនដល់ ៦០ឆ្នាំផង គឺនៅពាក់កណ្តាលទសវត្ស
ឆ្នាំ ១៥៨០ បន្ទាយនេះត្រូវវាយបែក ដោយទ័ពសៀមដឹកនាំដោយ
ស្តេចនរេសូរ ជាព្រះឧបយោរាជ និងជាបុត្ររបស់ស្តេចធម្មរាជា
ព្រះចៅក្រុងស្រីអយុធ្យា ។

បន្ទាយលង្វែកមានរាងជាក្រឡាចត្រង្គ ទំហំប្រហែល ២គីឡូ
បួនជ្រុង ដោយជ្រុងទិសខាងកើតជាប់នឹងទន្លេសាប
ឯជ្រុងបីផ្សេងទៀត មានកំពែងធម្មជាតិឬស្សីពីខាងក្រៅ
បន្ទាប់មកគឺគូទឹកដែលមានទទឹងប្រហែល ៦ ទៅ ៨ម៉ែត្រ
និងបន្ទាប់មកគឺកំពែងដី មានកំពស់ ប្រហែល ៣ ទៅ ៤ ម៉ែត្រ
និងទទឹងផ្នែកខាងក្រោមប្រហែល ៥ ទៅ ៦ ម៉ែត្រ ដោយ
កំពែងដីនោះគឺធ្វើឡើងពីដីដែលលើកចេញពីគូទឹកនៅក្បែរនោះ ។
កាលពីចាប់ផ្តើមសាងបន្ទាយភ្លាម គឺពុំមានកំពែងឬស្សីនោះទេ
តែនៅពេលសាងបន្ទាយរួច ស្តេចចន្ទរាជាបានយាងទៅអង្គរវត្ត
តាមផ្លូវបានជួបនឹងបុរសចំនាស់ម្នាក់ គាត់បានទាយថ្វាយ
ស្តេចចន្ទរាជាថា មិនយូរទ័ពសៀមនឹងលើកមកវាយលង្វែក
ជាមិនខាន តានោះត្រូវបានស្តេចប្រទានងារជាពញាដែក
គាត់បានប្រាប់ស្តេចចន្ទរាជាឲ្យពង្រឹងភាពរឹងមាំរបស់បន្ទាយលង្វែក
ដោយឮពាក្យទំនាយនោះស្តេចចន្ទរាជាក៏បញ្ជាឲ្យគេដាំឬស្សីបន្ថែមពី
ខាងក្រៅគូទឹក និងកំពែងដី ។

បើតាមយុទ្ធសាស្ត្រយើងឃើញថាកំពែងឬស្សីដែលដាំខាងក្រៅគូទឹក
នៃបន្ទាយលង្វែកនេះ វាមិនមែនជាកំពែងការពារនោះទេ
តែវាបានប្រែក្លាយបន្ទាយលង្វែកពីបន្ទាយសម្រាប់តទល់សត្រូវ
ឲ្យក្លាយទៅជាបន្ទាយដែលមិនអាចតទល់សត្រូវបាន គឺប្រើបាន
តែជាបន្ទាយសម្រាប់ការពារតែម៉្យាងគត់ ព្រោះថាកម្រាស់
និងកំពស់របស់ព្រៃឬស្សីដែលដាំជុំវិញបន្ទាយមិនអាចឲ្យទ័ព
នៅក្នុងបន្ទាយវាយតទល់ ឬក៏ប្រឈមមុខជាមួយខ្មាំងសត្រូវ
ដែលនៅព័ទ្ធពីខាងក្រៅបន្ទាយនោះទេ ។ បើទោះបីជាគ្មាន
ការបាចប្រាក់ដួងរបស់សៀម ក៏បន្ទាយនោះគង់តែត្រូវសៀម
វាយបែកនោះដែរ ព្រោះស្តេចនរេសូរ បានបញ្ជាឲ្យទាហានសៀម
យកជ័រទឹក ទៅជះលើព្រៃឬស្សីហើយដុត ជាហេតុបង្ករឲ្យមាន
ចលាចល បាក់ទ័ពរបស់ទ័ពខ្មែរនៅក្នុងបន្ទាយលង្វែក ។

ចំណុចមួយទៀត បន្ទាយលង្វែកស្ថិតនៅគៀកនឹងសៀមពេក
ហើយមានបន្ទាយតែមួយប៉ុណ្ណោះរាំងពីមុខបន្ទាយលង្វែក
គឺបន្ទាយបរិបូរណ៍ ចំណែកខេត្តជារនាំងឲ្យបន្ទាយលង្វែក
គឺមានតែខេត្តពោធិ៍សាត់មួយទេ (កាលណោះខេត្តបាត់ដំបង
គឺគ្រាន់តែជាផ្នែកមួយរបស់ខេត្តពោធិ៍សាត់ប៉ុណ្ណោះ) ព្រោះថា
បច្ចឹមបុរី (សព្វថ្ងៃបានបែងចែកជាខេត្តប្រាចីនបុរី ស្ទឹងជ្រៅ និងស្រះកែវ) ត្រូវបានធ្លាក់ទៅជាខេត្តរបស់សៀមតាំងពីមុន
សម័យលង្វែកមកម្លេះ ។ ខេត្តធំផ្សេងទៀតរបស់ខ្មែរកាលពី
សម័យនោះមានដូចជាខេត្តកំពង់ស្វាយ (គ្រប់គ្រងលើខេត្តកំពង់ធំ សព្វថ្ងៃ និងសៀមរាប) ខេត្តកំពង់ចាម (ដឹកនាំដោយឧកញ៉ាអរជូន) ខេត្តបាភ្នំ
និងខេត្តបាទី (ខេត្តតាកែវ និងខេត្តទ្រាំង) សុទ្ធសឹងជា
ខេត្តដែលនៅពីកើត និងពីត្បូង មិនអាចការពារសត្រូវ មកពីលិច
ឬពាយ័ព្យបាន សូម្បីតែលើកទ័ពមកជួយក៏មិនទាន់ ។

បន្ថែមពីលើភាពមិនរឹងមាំនៃបន្ទាយលង្វែកហើយនោះ ភាពមិនមាន
សាមគ្គីគ្នារបស់ថ្នាក់ដឹកនាំនៅសម័យនោះ ក៏ជាមូលហេតុមួយ
ជំរុញឲ្យប្រទេសជាតិកាន់តែធ្លាក់ជ្រោះ ស្តេចសត្ថា ដោយសារ
ច្រណែននឹងប្រជាប្រិយភាពរបស់ព្រះអនុជរបស់ព្រះអង្គ គឺ ព្រះស្រីសុរិយោពណ៌ ដែលជាមេទ័ពនោះ បានផ្ទេររាជ្យសម្បត្តិ
ទៅឲ្យបុត្ររបស់ខ្លួន គឺព្រះបាទជ័យជេដ្ឋា ឲ្យឡើងសោយរាជ្យ
នៅអាយុ ១១ ឆ្នាំ និងលើកអង្គតន់ជាអនុជ ឲ្យធ្វើជាឧបរាជ
ក្នុងអាយុ ៦ ឆ្នាំ ព្រោះព្រះសត្ថាខ្លាចរាជ្យសម្បត្តិត្រូវធ្លាក់ទៅ
ព្រះស្រីសុរិយោពណ៌ ដោយសាររឿងនេះទើបធ្វើឲ្យមន្ត្រីរាជការ
មិនមានការពេញចិត្តនឹងចំណាត់តាំងនេះប៉ុន្មានទេ ។ គួរដឹង
ផងដែរថា ក្រោយបន្ទាយលង្វែកបែក ក្រុមមន្ត្រីអ្នកមុខអ្នកការខ្មែរ
ក៏បានយាងអញ្ជើញព្រះស្រីសុរិយោពណ៌ ដែលត្រូវចាប់ខ្លួន
ទៅក្រុងស្រីអយុធ្យា ឲ្យមកឡើងសោយរាជ្យនៅស្រុកខ្មែរវិញ
ហើយដោយមិនចង់នៅក្រោមសៀម ព្រះបាទស្រីសុរិយោពណ៌
ក៏បានទៅពឹងយួន ជាហេតុធ្វើឲ្យបុត្ររបស់ព្រះអង្គ គឺព្រះជ័យជេដ្ឋា
ទី ២ មានមហេសីជាបុត្រីស្តេចយួន ។

លង្វែកអាយុជិត ៦០ ឆ្នាំ តែសមិទ្ធិផលនៅក្នុងបន្ទាយលង្វែក
មិនមានច្រើនោះទេ នៅក្នុងបន្ទាយទំហំ បួនគីឡូម៉ែត្រការ៉េនេះ
មានវត្តតែបីទេ នេះបង្ហាញឲ្យឃើញពីសមត្ថភាពរបស់ស្តេច
កាលពីសម័យនោះ ។

បន្ទាយលង្វែកដែលអាចគង់វង្សរហូតបានដល់ជិត ៦០ឆ្នាំនោះ
ក៏ដោយសារតែមូលហេតុមួយចំនួន ដែលមិនមែនមកពី
ភាពខ្លាំងរបស់ខ្មែរនៅសម័យនោះទេ គឺមកពី សត្រូវចាស់របស់ខ្មែរ
តាំងពីសម័យអង្គរ គឺចាម កំពុងស្ថិតនៅក្នុងស្ថានការណ៍
រលាយប្រទេស (ចាមរលាយប្រទេសទាំងស្រុងនៅប្រហែលសតវត្ស
ទី ១៧) ហើយពេលនោះយួនក៏កំពុងជាប់ដៃដណ្តើមទឹកដី
ចាមនៅឡើយ ដូច្នេះខ្មែរគ្មានសត្រូវពីកើតនោះទេ គឺមានតែសត្រូវ
ពីលិចគឺសៀម តែប្រទេសសៀមនៅពេលនោះក៏ជួបបញ្ហាច្រើនផងដែរ
គឺមានបញ្ហាក្នុងខ្សែរាជវង្ស ហើយនៅឆ្នាំ ១៥៥៥ ក្រុងស្រីអយុធ្យា
ត្រូវកងទ័ពភូមាដឹកនាំដោយស្តេចបាយិនណោង វាយបែក
និងដុតបំផ្លាញ ហើយបានលើកពញាពិស្ណុលោក គឺព្រះធម្មរាជា
ឲ្យឡើងមកគ្រប់គ្រងក្រុងស្រីអយុធ្យា ដោយពេលនោះសៀម
ត្រូវស្ថិតនៅក្រោមចំណុះភូមាជាងដប់ឆ្នាំ ។

ឆ្លៀតឱកាសសៀមធ្លាក់ដុនដាបនោះ ខ្មែរក៏បានលើកទ័ពទៅវាយ
សៀមបន្ថែម តែមិនដែលបានជោគជ័យនោះទេ ព្រោះថាខ្មែរ
មិនខ្លាំងនោះទេនៅសម័យនោះ មួយទៀតដោយខ្មែរត្រូវបានសៀម
បញ្ចុះបញ្ចូល ដោយយល់ព្រមកាត់ខេត្តមួយចំនួនឲ្យមកវិញ
និងធ្វើជាសម្ព័ន្ធមិត្តនឹងគ្នា រហូតដល់ពេលដែលសៀមរំដោះខ្លួន
រួចពីភូមា សៀមក៏បានវាយបកមកលើខ្មែរវិញ សងសឹកលើខ្មែរ
ចំពោះការដែលខ្មែរវាយសៀម នៅពេលសៀមមានបញ្ហា ។

ទាំងនេះគឺជាមេរៀនប្រវត្តិសាស្ត្រមួយដែលយើងគួរយល់ដឹង
និងមិនគួរផ្តោតតែលើហេតុផលដែលថាបន្ទាយលង្វែកបែក
ដោយសារប្រាក់ដួងនោះទេ ។

 

ខាងលើគឺជាកំពែងដី ដែលនៅសេសសល់ បន្ទាប់ពីកំពែងទឹក ដែលសព្វថ្ងៃ មួយភាគក្លាយទៅជាវាលស្រែ ហើយចំណែកកំពែងឬស្សីវិញ គឺមិនសេសសល់អ្វីនោះទេ សូមជម្រាបផងដែរថា ឬស្សី ប្រសិនបើគេបំបៅកូនពីដើមតែមួយយកមកដាំ នៅពេលដែលវាគ្រប់អាយុត្រូវងាប់ គឺងាប់ទាំងដើមមេ និងដើមកូន ងាប់ដំណាលគ្នាតែម្តង ហើយជាធម្មតាឬស្សីមានអាយុប្រហែល ៨០ឆ្នាំ ។ ទាល់តែឬស្សីដាំដោយគ្រាប់ ទើបវាមិនងាប់ដំណាលគ្នា

ស្វែងយល់ពី ព្រះបដ ឬ ព្រះបត់ និង បង់បត់

 ព្រះបដ ឬ ព្រះបត់ និង បង់បត់

ពាក្យថាព្រះបត់ ឬព្រះបដ នេះ ខ្មែរយើងភាគច្រើនស្គាល់ច្បាស់ណាស់
ថាជារូបទាក់ទងនឹងពុទ្ធប្រវត្តិ របស់ព្រះសម្មាសម្ពុធ ដែលត្រូវបាន
គូរឡើងនៅលើផ្ទាំងកំណាត់ ។ ពាក្យថា បដ ដែលខ្មែរអានក្លាយមក
ជា បត់ នេះ ជាភាសាបាលីមានន័យថា ផ្ទាំងកំណាត់ ឬកំណាត់ត្បាញ
ដូច្នេះគឺខ្មែរយើងប្រើពាក្យនេះក្នុងនិយមន័យតែមួយជាមួយនឹង
ពាក្យបាលី ។ សម្រាប់ជាតិសាសន៍ដែលកាន់ព្រះពុទ្ធសាសនា
ដូចខ្មែរយើងផ្សេងៗទៀត ក៏និយមការគូរគំនូរពុទ្ធប្រវត្តិ ឬក៏ជា
ពុទ្ធមណ្ឌល នៅលើផ្តាំងកំណាត់ ដើម្បីគោរពបូជាផងដែរ ។

ដោយឡែកសម្រាប់ពាក្យថា បង់បត់ ពាក្យនេះមិនមែនសម្តៅទៅលើ
ព្រះបដ ឬព្រះបត់នោះទេ នៅក្នុងវចនានុក្រមខ្មែរ បានឲ្យ
និយមន័យថា « ទេព្រក្ស, អ្នកតា នៅព្រៃធំ ឬនៅដើមឈើធំ ឬក៏នៅភ្នំ,
នៅទួលធំ, នៅកោះ ដែលមនុស្សអ្នកប្រកាន់ជឿៗថា
មានឫទ្ធិស័ក្តិសិទ្ធិ» ។ នៅក្នុងនិយមន័យនោះ ក៏មានដាក់ជា
សំនួរដែរថា ប្រហែលជាក្លាយមកពីពាក្យថា បាំងបាត់ ទេដឹង ?
សម្រាប់ភាសាថៃ ក៏មានខ្មោច ឬពួកអមនុស្សម្យ៉ាង ដែលថៃហៅថា
บังบด ប្រសិនបើសរសេរតាមសូរស័ព្ទជាភាសាខ្មែរគឺ បាំងប៊ុត
គឺស្រដៀងគ្នានឹង បង់បត់ ដែរ ។ នៅក្នុងជំនឿរបស់ជនជាតិថៃ
មួយចំនួន គេជឿថាមានវិញ្ញាណខ្មោចព្រាយបីសាចមួយប្រភេទ
ដែលមានអំណាចយកមនុស្ស ឬសត្វ ទៅលាក់កំបាំងឲ្យបាត់
ដោយសារតែមនុស្ស ឬសត្វទាំងនោះ បានធ្វើអ្វីមួយដែលចាត់ទុក
ជាការប្រមាថមើលងាយទៅលើទីកន្លែងដែលមាន ខ្មោចបង់បត់
នោះនៅ ។ ជំនឿរឿងខ្មោចលាក់នេះ នៅស្រុកខ្មែរយើងក៏មាន
ច្រើនដែរ ដូចជាប្រវត្តិជ្រោះតាតៃ នៅកោះកុង ដែលមានរឿង
ទាក់ទងនឹងកូនរបស់តាតៃ ត្រូវបានបាត់ខ្លួនជាច្រើនថ្ងៃ
ទាល់តែធ្វើពិធីសែនព្រេនទើបរកកូនឃើញវិញ ។ ថ្មីៗនេះខ្ញុំបានឮ បងប្អូនខ្ញុំនិយាយថានៅស្រុករបស់គាត់ មានកូនក្មេងម្នាក់ ទៅលេងក្បែរដើមពោធិ៍មួយដើម ដោយក្មេងនោះលោតលេងរំលង
លើដើមពោធិ៍ ធ្វើឲ្យខ្មោចបង់បត់ខឹងចាប់លាក់ទៅបាត់
ទាល់តែរៀបចំសែនព្រេនទើបរកក្មេងនោះឃើញនៅថ្ងៃបន្ទាប់
ដោយសភាពលក្ខណៈរបស់ក្មេងនៅពេលរកឃើញ
គឺមានលក្ខណៈហេវហត់ និងមានស្នាមជាំលើដងខ្លួន ។

តាមរយៈរឿងទាំងនេះ ខ្ញុំសូមធ្វើការសន្និដ្ឋានថា ពាក្យថា បង់បត់ នេះ
ពិតជាមានន័យថា បាំងបាត់ មែន គឺជាខ្មោចព្រាយបិសាចមួយប្រភេទ
ដែលមានឥទ្ធិឫទ្ធិអាចកំបាំងវត្ថុ មនុស្ស ឬក៏សត្វ ពីភ្នែកអ្នកដទៃ
ហើយពាក្យនេះក៏ប្រហែលជាត្រូវបានថៃយកពីខ្មែរទៅប្រើ
សម្រាប់ហៅសម្តៅទៅលើព្រាយដែលមានន័យតែមួយ ។
រហូតមកដល់សព្វថ្ងៃ នៅពេលមានកិច្ចពិធីផ្សេងៗ ក៏ខ្មែរយើង
នៅតែនិយមបួងសួងបន់ស្រន់ដល់ អារុក្ខ អារក្សអ្នកតា
អ្នកត្រង់បង់បត់ ទាំងឡាយឲ្យជួយកិច្ចពិធីទាំងនោះ ឲ្យដំណើរការ
ទៅដោយមិនមានរឿងរ៉ាវមិនគប្បីទាំងឡាយណាកើតឡើង ។

 

Photo: CEN

បិតារបស់ព្រះវេស្សន្តរជានរណា? នគរស្រីពិរាស្ត្រមានអ្វីសំខាន់?

បិតារបស់ព្រះវេស្សន្តរជានរណា? នគរស្រីពិរាស្ត្រមានអ្វីសំខាន់?
ប្រសិនបើសួររឿងរបស់ព្រះវេស្សន្តរ ប្រហែលជាមានអ្នកដឹងរឿងច្រើន
តែប្រសិនជាសួររឿងរបស់ព្រះបាទស្រីសញ្ជ័យ ឬស្តេចស្រីពិរាស្ត្រ
ប្រហែលជាមិនសូវមានអ្នកដឹងរឿងប៉ុន្មាននោះទេ ។ ការបកស្រាយ
ខាងក្រោមរបស់ខ្ញុំនឹងលើកឡើងអំពីស្តេចស្រីពិរាស្ត្រ ដែលត្រូវជា
បិតារបស់ព្រះវេស្សន្តរ ដែលនេះគ្រាន់តែជាអត្ថបទសាកល្បង
តែប៉ុណ្ណោះ ពុំទាន់អាចយកជាការបាននោះទេ ។
ចាប់ផ្តើមចេញអំពីខណ្ឌទសពរ ដែលនាងសុបារសុវតី
បានសូមពរដំបូងរបស់នាងពី ព្រះឥន្ទ្រាធិរាជ ជាព្រះស្វាមី ថា
« បពិត្រសម្តេចព្រះឥន្ទ្រាធិរាជ ដ៏មានអំណាច អាចជាឥសូរ
កំពូលនៃអស់ទេវតាផងទាំងឡាយអើយ ខ្ញុំម្ចាស់សូមអោយបានជា
អាឃិអគ្គមហេសី នៃព្រះមហាក្សត្រ ព្រះបាទសិវិរាជ
ដែលគង់គ្រងព្រះរាជមន្ទីរ ព្ធដ៏ស្រុក ជេតុត្ថរនគរ ព្រះពរមួយនេះ
ជាបឋម។» មូលហេតុដែលព្រះនាងសុបារសុវតី ឬផុស្សតី បានសូមពរនេះ ក៏ដោយព្រះបាទសិវិរាជ ឬស្រីពិរាជ
ជាព្រះមហាក្សត្រដែលមានទសពិធរាជធម៌ កាន់ពាក្យសច្ចៈ
ប្រតិបត្តិសីល នៅនឹងធម៌នេះឯង ។
មានរឿងដំណាលដំពីស្តេចសិពិ (Shibi) នេះ ទាំងនៅក្នុងគម្ពីរ
ព្រះពុទ្ធសាសនា និងនៅក្នុងគម្ពីរព្រហ្មញ្ញសាសនា ថាស្តេចសិពិ
ឬស្តេចស្រីពិរាស្រ្ត នេះ ជាស្តេចប្រកបដោយទសពិធព្រះរាជធម៌ ជា
អ្នកប្រតបត្តិសីលទាន មានចិត្តស្រឡាញ់បណ្តាអាណាប្រជានុរាស្ត្រ ។
ដើម្បីសាកល្បងអំពីគុណធម៌ដ៏ខ្ពង់ខ្ពស់របស់ព្រះអង្គ ព្រះឥន្ទ្រ
និងព្រះអគ្គី ក៏បានល្បងប្រែកាឡាជាសត្វខ្លែង និងសត្វព្រាប
ដោយសត្វខ្លែងដេញចាប់សត្វព្រាបយកមកធ្វើជាចំណី
ហើយសត្វព្រាបនោះបានហោះទៅសូមការជួយអន្តរាគមន៍ពី
ស្តេចសិពិ ស្តេចសិពិ ក៏យល់ព្រមជួយ តែសត្វខ្លែងបាននិយាយ
ទៅកាន់ស្តេចសិពិ ថា ប្រសិនបើព្រះអង្គមិនព្រមឲ្យសត្វព្រាបនោះ
មកជាចំណីរបស់ខ្ញុំទេ នោះប្រពន្ធ និងកូនរបស់ខ្ញុំនៅចាំខ្ញុំ
នៅនឹងសំបុក ប្រាកដជាអត់ស្លាប់ជាពុំខានឡើង ហើយដោយសារ
ពួកយើងជាមំសាសត្វ យើងមិនអាចមិនចាប់សត្វដទៃមកធ្វើជា
អាហារបាននោះទេ ។ ដោយសារតែស្តេចសិពិជាអ្នកកាន់សីលទាន
ដោយបានសន្យាទៅព្រាបហើយនោះ ព្រះអង្គក៏បញ្ជាឲ្យមន្ត្រីព្រះអង្គ
ទៅយកជញ្ជីងត្រាជូយកមកដាក់ថ្លឹងសត្វព្រាប ហើយព្រះអង្គ
ក៏កាត់សាច់ភ្លៅរបស់ព្រះអង្គយកទៅថ្លឹងផ្ទឹមនឹងព្រាប
ដើម្បីជាថ្នូរដូរយកជីវិតរបស់សត្វព្រាបពីសត្វខ្លែង តែនៅពេល
ព្រះអង្គកាត់ថែមយ៉ាងណា ក៏មិនមានទម្ងន់ស្មើសោះ
ព្រះអង្គក៏ឡើងទៅអង្គុយលើជញ្ជីងនោះធ្វើជាថ្នូរនឹងសត្វព្រាប
ដើម្បីឲ្យខ្លួនព្រះអង្គក្លាយជាចំណីរបស់ខ្លែង ។ នៅពេលបានឃើញ
អំពីគុណធម៌ដ៏ថ្លៃថ្លារបស់ស្តេចសិពិ ដែលហ៊ានលះបង់ជីវិតរបស់ខ្លួន
ចំពោះជីវិតអ្នកដទៃដូច្នេះហើយ ព្រះឥន្ទ្រ និងព្រះអគ្គី ក៏ប្រែខ្លួន
ក្លាយជារូបរាងដើម ហើយក៏ជប់ឲ្យស្តេចសិពិមានរូបរាងពេញលក្ខណៈ
ដូចដើមវិញ និងប្រសិទ្ធិពរជ័យថ្វាយស្តេចសិពិផងដែរ ។
សូម្បីតែក្នុងទង់ព្រះពុទ្ធសាសនាដែលមាន ៦ពណ៌ ក៏មានពណ៌ខៀវ
តំណាងឲ្យស្តេចសិពិលះបង់ខ្លួនចំពោះព្រះឥន្ទ្រ ដែលមានដូច
អត្ថន័យចម្រៀងទង់ឆពណ្ណរង្សីរបស់ខ្មែរ គឺ៖
« រស្មីពណ៌ខៀវនោះណា កាលឆ្កៀលនេត្រាទ្រង់ដោយចិត្តកាត់
ធ្វើទានដល់ឥន្ទព្រាហ្មណ៍ពិត កាលនៅជាក្សត្រនាមស្រីពិរាស្ត្រ ។»
សូម្បីតែព្រះមហាក្សត្រខ្មែរព្រះបរមនាថនរោត្តមសីហមុនី ក៏មាន
ព្រះបរមនាមក្នុងរាជ្យជា « ខេមរា ស្រីពិរាស្ត្រ ព្រះចៅក្រុងកម្ពុជា
ធិបតី» ។
ចម្លាក់រឿងស្តេចសិពិនេះ ក៏មានឆ្លាក់នៅច្រើនកន្លែងផងដែរ
នៅលើប្រាសាទនៅក្នុងរចនាប័ទ្មបាយ័ន ក្នុងសម័យដែលប្រទេសខ្មែរ
កាន់ព្រះពុទ្ធសាសនាមហាយាន ។
ក្រោយមកនៅពេលមានការនិពន្ធជាទសជាតក ឬមហាជាតិ នៅស្រីលង្កា ក៏មានការយកព្រះសិពិ ដែលប្រកបដោយ
ទសពិធរាជធម៌ និងសីលទាន យកមកធ្វើជាព្រះបិតារបស់ព្រះវេស្សន្តរ
ដែលនេះចាត់ទុកជាការខុសឆ្គងមួយ ព្រោះថា ស្តេចសិពិក៏ជា
ព្រះពោធិសត្វ ឯព្រះវេស្សន្តរក៏ជាព្រះពោធ៌សត្វ ការស.ជាតិនៅក្នុង
ព្រះពុទ្ធសាសនា ខុសពីអវតានៅក្នុងព្រហ្មញ្ញសាសនា ការស.ជាតិ
គឺជាការត្រឡប់មកចាប់ជាតិជាថ្មី ឯអវតាគឺគ្រាន់តែជាការបែងភាគ
តែប៉ុណ្ណោះ ដូចជាក្នុងរឿងមហាភារតៈ យើងឃើញមានក្រឹស្ណៈ
បរាសុរាម និងកូម៌ ជាវិស្ណុអវតា លេចចេញមកក្នុងពេលតែមួយ
តែចំពោះជំនឿព្រះពុទ្ធសាសនា គឺមិនមានរឿងបែងភាគនេះទេ
តែគឺជាការត្រឡប់មកចាប់ជាតិ ។ ដូច្នេះបង្ហាញឲ្យឃើញថាអ្នកនិពន្ធ
រឿងមហាវេស្សន្តរជាតកមានការធ្វេសប្រហែស ក្នុងការយកតួអង្គ
ពោធិសាត់តែមួយយកមកបង្ហាញ ២ ដង នៅក្នុងរឿងតែមួយ ។

រឿងដំបងក្រញូង ជារឿងរបស់ខ្មែរឬក៏ជារឿងរបស់មន?

រឿងដំបងក្រញូង ជារឿងរបស់ខ្មែរឬក៏ជារឿងរបស់មន ?

សម្រាប់និមិត្តរូបរបស់ខេត្តបាត់ដំបង មានមនុស្សភាគច្រើន
គឺស្គាល់ថាជារូបតាដំបងក្រញូង ដែលប្រវត្តិរបស់គាត់
មានជាប់ទាក់ទងទៅនឹងពង្សាវតារបែបព្រេងនិទានរបស់ខ្មែរ ។ រឿងនោះដំណាលអំពីមាណពម្នាក់ដែលរកស៊ីកាប់អុសកាប់ឈើនៅ
ក្នុងព្រៃ ជាមួយអ្នកភូមិផងជាមួយគ្នា តែដោយគាត់មានកំលាំងកំហែង
ខ្សោយជាងអ្នកដទៃ គេក៏ទុកឲ្យគាត់នៅដាំបាយសម្រាប់
អ្នកផ្សេងទៀតហូប ។ ថ្ងៃមួយពេលកំពុងដាំបាយ គាត់បានរើស
មែកឈើមួយយកមកកូរបាយ ធ្វើឲ្យបាយទៅជាខ្មៅ ដោយខ្លាច
ត្រូវមាត់អ្នកដទៃ គាត់ក៏ប្រឹងហូបបាយនោះរហូតដល់អស់
ក្រោយពីហូបបាយនោះអស់ គាត់ក៏ក្លាយទៅជាមនុស្សមានកម្លាំង
មហិមា អាចលើកដើមឈើធំមួយតែម្នាក់ឯងបាន ។ ក្រោយពីឃើញ
ថាខ្លួនឯងខ្លាំងក្លា និងអង់អាចបែបនេះ មាណពនោះក៏គិតចង់
ដណ្តើមអំណាចស្តេចផែនដី ដោយ បានជ្រែករាជ្យស្តេចអង្គមុន
នឹងយកខ្សែស្រលាយរាជវង្សអង្គមុន យកទៅសម្លាប់
សូម្បីតែស្ត្រីពោះធំក៏យកទៅដុត រហូតធ្វើឲ្យស្ត្រីពោះធំរាងចាស់ខែម្នាក់
ដែលជាមហេសីស្តេចអង្គមុន បានបន្សល់ទុកកូនប្រុសមួយ
នៅកណ្តាលភ្នក់ភ្លើង ហើយក្មេងនោះត្រូវភ្លើងរោលរហូតពិការ
ពេលធំឡើងគេហៅគាត់ថាព្រហ្មកិល ។ ស្តេចដំបងក្រញូង
បានឲ្យហោរាទស្សន៍ទាស ហើយដឹងថាខ្លួននឹងត្រូវកំចាត់ដោយ
ទេវបុត្រជិះសេះស. ដែលជាព្រហ្មកិល ហើយនៅពេលព្រហ្មកិលជិះ
សេះស.រំលងលើវាំងរបស់ស្តេចដំបងក្រញូង ស្តេចដំបងក្រញូង
ក៏ចោលដំបងនោះទៅលើ ហើយដំបងនោះក៏ធ្លាក់បាត់នៅទឹកដី
ខេត្តបាត់ដំបងសព្វថ្ងៃ ទើបបានជាមានឈ្មោះថាបាត់ដំបងដូច្នេះ ។

នៅសាធារណរដ្ឋប្រជាមានិតឡាវ មានខេត្តមួយឈ្មោះថាខេត្តខាំមួន
នៅទីនោះមានប្រវត្តិទាក់ទងនឹងស្តេចមួយអង្គមានព្រះនាមថាស្រីគោ
ត្របង ដែលមកដល់សព្វថ្ងៃ ក៏នៅមានចេតិយ និងមាន
ការសាងសង់ជារូបតំណាងនៅទីនោះផងដែរ ។ ប្រវត្តិរឿងព្រេងឡាវ
ទាក់ទងទៅនឹងស្រីគោត្របង គឺមានរឿងដំណាលប្រហាក់ប្រហែល
ទៅនឹងរឿងរបស់ដំបងក្រញូងរបស់ខ្មែរដែរ គឺមានមាណពម្នាក់
មានសុខភាពខ្សោយ ពេលចូលទៅកាប់អុស គេក៏ទូកឲ្យនៅដាំបាយ
ហើយគាត់ក៏បានរើសមែកឈើមួយយកមកកូរបាយ
ធ្វើឲ្យបាយឡើងខ្មៅ ហើយគាត់ក៏ហូបបាយនោះតែម្នាក់ឯង
ជាហេតុធ្វើឲ្យគាត់មានកម្លាំងខ្លាំងក្លា រហូតអាចឡើងដឹកនាំតំបន់មួយ
នៃខេត្តខាំមួនបច្ចុប្បន្ន ។ ស្រីគោត្របង បានរៀបអភិសេកនឹងបុត្រី
របស់ស្តេចនៅនគរនោះ តែស្តេចនោះតែងតែខ្លាចស្រីគោត្របង
ជ្រែករាជ្យរបស់ខ្លួន ទើបធ្វើឲ្យស្តេចនៃនគរនោះបានប្រើល្បិច
ហៅស្រីគោត្របងទៅចូលរួមពិធីមួយនៅក្នុងវាំងរបស់ខ្លួន
ហើយបានរៀបចំគន្លឹះជាលំពែងដែកនៅក្នុងបង្គន់ ពេលស្រីគោត្របង
ចូលទៅប្រើបង្គន់ ក៏ត្រូវលំពែងដែកនោះចាក់ពីគូទ
រហូតដល់ក្បាលស្លាប់មួយរំពេច ។ សាកសពរបស់ស្រគោត្របង
ត្រូវបានគេអូសទម្លាក់បណ្តែតចោលតាមទឹកទន្លេមេគង្គ
នៅពេលហូរមកដល់ខេត្តខាំមួន ប្រជាជននៅទីនោះស្គាល់ថាជា
អ្នកគ្រប់គ្រងរបស់ខ្លួន ក៏នាំគ្នាស្រង់សាកសពចេញពីទឹក
និងសាងជាចេតិយធំមួយតម្កល់សាកសពរបស់គាត់រហូតមក ។

មានឯកសារប្រវត្តិសាស្ត្រមួយចំនួនទៀត បាននិយាយថា
ស្រីគោត្របង គឺជារាជាណាចក្រព្រះពុទ្ធសាសនាមួយរបស់មន
ដែលមានអាណាបរិវេណនៅតំបន់ភូមិភាគឥសានរបស់ថៃ
គឺនៅខាងលើបន្តិចនៃខេត្តសុរិន្ទ ស្រីស្លកែត និងបុរីរម្យ
និងនៅភូមិភាគកណ្តាលរបស់ឡាវ ហើយរាជាណាចក្ររបស់មននោះ
គឺមានភាពរុងរោចន៍នៅសតវត្សទី ៥ និង ទី ៦ នៃគ្រឹស្តសករាជ
ដោយមូលដ្ឋានសំខាន់នៃរាជាណាចក្រ គឺស្ថិតនៅខេត្តនគរភ្នំ
ខាងឆ្វេងទន្លេមេគង្គ នៅក្នុងប្រទេសថៃសព្វថ្ងៃ និងស្ថិតនៅខេត្តខាំមួន
ខាងស្តាំទន្លេមេគង្គ នៅក្នុងប្រទេសឡាវសព្វថ្ងៃ ។ សិល្បៈ
វប្បធម៌របស់មនមួយចំនួននៅក្នុងតំបន់នោះ គឺមានអាយុកាលមុន
ឥទ្ធិពលនៃសិល្បៈ និងវប្បធម៌របស់ខ្មែរនៅតំបន់នោះទៅទៀត
ដែលនេះបង្ហាញអំពីការកាន់កាប់ទឹកដីនេះពីដំបូងដោយមន
ក្រោយមកដោយខ្មែរ និងបន្តដោយឡាវ និងថៃ ។

ងាកមកមើលខេត្តបាត់ដំបងវិញ នៅសម័យថៃគ្រប់គ្រងខេត្តនេះ
ដោយឲ្យខ្សែស្រលាយរបស់ស្តេចត្រាញ់ខ្មែរគ្រប់គ្រង
គឺឧកញ៉ាចៅហ្វាប៉ែន គ្រប់គ្រងតាំងពីចុងសតវត្សទី ១៨
រហូតដល់ដើមសតវត្សទី ២០ ។ នៅពេលនោះថៃហៅ
ខេត្តបាត់ដំបងថា ព្រះត្របង គឺមានឈ្មោះស្រដៀងគ្នានឹង
ស្រីគោត្របង ដែរ ប្រហែលពាក្យថា ត្របង នេះ គឺជាពាក្យមន
មានន័យថាដំបងហើយមើលទៅ ព្រោះថាពាក្យមានព្យាង្គតម្រួតជើង
«រ» ភាគច្រើន មិនមែនជាភាសាថៃ ឬឡាវ នោះទេ ។
គោរមងាររបស់ស្តេចត្រាញ់គ្រប់គ្រងតំបន់នោះពីបុរាណ មានងារថា
គទាធរ ឬបញ្ចេញសម្លេងជាភាសាថៃថា កថាថន
ដូចមានពាក្យហៅលោកម្ចាស់បច្ចឹម ដែលធ្លាប់គ្រប់គ្រងបាត់ដំបងថា
កថាថនឈុំ (ជុម) ។ ពាក្យថា គទាធរ នេះ ជាភាសាសំស្ក្រឹត
មានន័យថា អ្នកកាន់ដំបង ឬក៏អ្នកដែលប្រើដំបងជាអាវុធ ហើយ
គទាធរ នេះ គឺជាឈ្មោះមួយរបស់តួអង្គ ភីមៈ ជាត្រកូលបណ្ឌវៈ
នៅក្នុងរឿងមហាភារតៈយុទ្ធ ដោយសារតែភីមៈ ជាអ្នកជំនាញ
ខាងប្រើដំបង ។ ខ្ញុំមិនដឹងថាគោរមងារ គទាធរ នេះ មានមកតាំងពី
ពេលណានោះទេ ប៉ុន្តែខ្ញុំគ្រាន់តែដឹងថាការដាក់គោរមងារឲ្យ
អ្នកគ្រប់គ្រងខេត្តខណ្ឌពីបុរាណ តាមឈ្មោះនៃមេទ័ព ឬក៏តួអង្គ
សំខាន់នៅក្នុងរឿងមហាភារតៈ គឺមាននៅក្នុងសង្គមខ្មែររហូតដល់
ដើមសម័យអណានិគមបារាំង ជាក់ស្តែងគឺឈ្មោះឧកញ៉ា អរជូន
ឬអរជុន នៅខេត្តត្បូងឃ្មុំ ដែលងារនេះយើងឃើញថាមាននៅក្នុង
រឿងទុំទាវ តាំងតែពីសម័យលង្វែក ហើយអរជុននេះ
ចាត់ទុកជាតួអង្គដ៏សំខាន់បំផុតមួយនៅក្នុងរឿងមហាភារតៈ
ហើយនេះគ្រាន់តែជាឧទាហរណ៍មួយនៃការប្រើឈ្មោះតួអង្គនៅក្នុង
រឿងមហាភារតៈយកមកតាំងជាគោរមងារនៅក្នុងការគ្រប់គ្រងខេត្
តខណ្ឌរបស់ខ្មែរតាំងអំពីបុរាណកាលមក ។

ទោះជាយ៉ាងណា ក៏ខ្ញុំមិនហ៊ានសន្និដ្ឋានយ៉ាងប្រាកដប្រជាថា
រឿងតាដំបងក្រញូង គឺជារឿងដែលកើតឡើងនៅក្នុងប្រវត្តសាស្ត្រខ្មែរ
ឬក៏ប្រវត្តិសាស្ត្ររបស់មននោះដែរ វាបានក្លាយទៅជារឿងនិទានរួមគ្នា
នៃជាតិសាសន៍នៅក្នុងតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍ដីគោករួចទៅហើយ
គឺមិនខុសគ្នាអំពីរឿងធនញ្ជ័យនោះទេ ។

អត្ថន័យនៃពាក្យថា នួនអនង្គ

 អត្ថន័យនៃពាក្យថា នួនអនង្គ
ពាក្យថានួនអនង្គ មានន័យថាដូចម្តេច ?
នៅក្នុងចំរៀង ឬកំណាព្យមួយចំនួនយើងតែងឮពាក្យថា នួនអនង្គ
សម្រាប់ពាក្យ នួន យើងឃើញមានការប្រើប្រាស់ញឹកញាប់ណាស់
សម្រាប់ការហៅសម្តៅទៅលើមនុស្សស្រីជាទីស្រឡាញ់ ដូចជាពាក្យថា
នឹមនួន នួនល្អង នួននាង នួនស្រី នួននារី ជាដើម ដោយឡែក
យើងនៅសល់ពាក្យ «អនង្គ» ដែលពាក្យនេះនៅក្នុងវចនានុក្រមខ្មែរ
បានផ្តល់ជានិយមន័យថា អ្នកដែលឥតរូបអង្គ គឺមកពីពាក្យសំស្ក្រឹត
អ+អង្គ ដែលនៅពេលដែល អ ជួប និង អ គឺក្លាយទៅជា អន ទៅវិញ
ដូចករណី អនក្ខរជន ដែលកើតពីការបញ្ចូលគ្នា អ+អក្ខរជន ដូច្នេះដែរ
ហើយនៅក្នុងវចនានុក្រម ក៏បាននិយាមនិយមន័យបន្ថែមថា
«ខ្មែរប្រើជាពាក្យប្រៀប សំដៅសេចក្ដីថា “ស្ត្រីមានរូបល្អ,
នាងមានលំអ, នាងឆើតឆោម”» ។

សំនួរ សួរថាមូលហេតុអ្វីបានជាគេប្រើពាក្យថា «អ្នកដែលឥតរូបអង្គ»
នេះ មកជំនួសឲ្យ ស្រ្តីមានរូបល្អទៅវិញ ?
មូលហេតុគឺមកពី «អ្នកដែលឥតរូបអង្គ» ឬ ក៏ «អនង្គ» នេះ
គឺជាព្រះកាមទេព ហេតុដូច្នេះហើយនៅពេលយើងប្រើពាក្យថា
នួនអនង្គ នេះ ក៏យើងសម្តៅទៅលើមនុស្សស្រីដែលមានសម្រស់
ស្រស់ត្រកាល គួរឲ្យស្រឡាញ់ គួរឲ្យប្រតិព័ទ្ធ ដូចដែលយើងត្រូវព្រួញ
របស់ព្រះកាមទេព បាញ់ចំ ឲ្យធ្លាក់ក្នុងអន្លង់ស្នេហ៍របស់មនុស្សស្រី
ម្នាក់នោះ ។
សំនួរ សួរបន្តថា មូលហេតុអ្វីក៏បានជាព្រះកាមទេព មានឈ្មោះ
មួយទៀតថា អនង្គ ឬក៏អរូប ?
រឿងនេះគឺទាក់ទងនឹងព្រះសិវៈ គឺនៅពេលដែលមហេសីដំបូងរបស់
ព្រះសិវៈ គឺនាងសាតិ សុខចិត្តលះបង់ជីវិតខ្លួនឯងប្តូរនឹង
ព្រះកិត្តិយសរបស់ស្វាមីខ្លួន ដែលត្រូវបានបន្ទាបដោយឪពុករបស់
ព្រះនាង ក្រោយមហេសីស្លាប់ ព្រះសិវៈក៏សម្រេចចិត្តនៅអង្គុយភាវនា
ធម៌ មិនព្រមធ្វើអ្វីទាំងអស់ ។ នៅពេលដែលព្រះសិវៈអង្គុយភាវនាធម៌
នោះ ក៏មានអសូរាមួយ បានចេញមករាតត្បាតចក្រវាឡ ដោយវា
មានឥទ្ធិឫទ្ធិ៍ខ្លាំងខ្លា ពុំមានមនុស្ស ឬទេវតាណាអាចកម្ចាត់វា
បាននោះទេ វាបានទទួលពរពីព្រះព្រហ្មថាមិនមាននរណាអាច
កម្ចាត់វាបានក្រៅតែពីបុត្ររបស់ព្រះសិវៈនោះទេ ។ តែនៅពេលនោះ
ព្រះសិវៈមិនទាន់មានបុត្រនោះទេ ហើយថែមទាំងមហេសី
ទើបតែស្លាប់ទៀត ដោយឃើញហេតុមិស្រួលដូច្នេះ ពួកព្រាហ្មណ៍
ឬសី ទេវតា ទាំងឡាយក៏នាំគ្នាទៅចូលគាល់ព្រះសិវៈដើម្បី
រកដំណោះស្រាយ និងបានយកនាងឱមាបរវតី ទៅថ្វាយជា
ព្រះមហេសី តែព្រះសិវៈក៏នៅតែភាវនាធម៌មិនឈប់ ។ ដោយឃើញ
ដូច្នេះ ពួកគេក៏បានទៅអញ្ជើញ ព្រះកាមទេពឲ្យចូលមកជួយ
ព្រះកាមទេពក៏បានមកជួយ ដោយប្រែក្លាយបរិយាកាសនៅកំពូលភ្នំ
ហិមាល័យ ដែលពោពេញទៅដោយព្រិល ឲ្យក្លាយទៅបរិយាកាសល្អ
ដូចនៅរដូវផ្ការីក ហើយកាមទេពបានបាញ់ព្រួញធ្វើអំពីដើមអំពៅ
ទៅលើព្រះសិវៈ ជាហេតុធ្វើឲ្យព្រះសិវៈភ្ញាក់ខ្លួន ហើយក៏បើកអគ្គីនេត្រ
ធ្វើបាប៊ីឃ្យូ ព្រះកាមទេព រហូតឆេះអស់ក្លាយទៅជាផេះ
ដោយមូលហេតុនេះហើយទើបព្រះកាមទេពត្រូវបាត់រូប ។
នៅពេលដែលព្រះកាមទេពត្រូវដុតឆេះ ព្រះនាងរាតិ
ដែលជាមហេសីរបស់ព្រះកាមទេព បានយំអង្វរសូមឲ្យព្រះសិវៈ
ប្រោសព្រះកាមទេពឲ្យមានជីវិតឡើងវិញ តែព្រះសិវៈតបថា
កាមទេពបាត់បង់រូបអង្គមែន តែមន្តវិជ្ជារបស់ព្រះកាមទេព
ក៏នៅតែសេសសល់ជារាងរហូត ដោយសារតែមូលហេតុនេះហើយ
ទើបព្រះកាមទេព មាននាមមួយទៀតថា អនង្គ ។ ក្រោយពីត្រូវ
ព្រួញនោះ ព្រះសិវៈក៏បានទៅសូមស្នេហ៍ស្និទ្ធនឹងព្រះនាងឱមា
ដោយមានសាច់រឿងបន្តផ្សេងទៀត រហូតបានបុត្រាមួយឈ្មោះថា
ស្កុន្តៈ ដែលជាទេពខាងសង្គ្រាម ដោយព្រះអង្គបានចេញទៅកម្ចាត់
អសូរាដែលរាតត្បាតចក្រវាឡបាន ។
ចម្លាក់រឿងព្រះកាមទេពនេះ ឃើញមាននៅលើប្រាសាទបន្ទាយស្រី
សតវត្សទី ១០ នៅប្រាសាទបាពួន (បាភួន) សតវត្សទី ១១ និង
នៅប្រាសាទអង្គរវត្តនៅសតវត្សទី ១២ ទាំងនេះបង្ហាញថាសិល្បៈករ
សម័យអង្គរចម្លងយករឿងដដែលៗ ឬក៏អាចថាជាស្នាដៃដដែល
យកមកឆ្លាក់បន្តបន្ទាប់គ្នា ដោយផ្លាស់ប្តូរទៅតាមផ្នត់គំនិត
និងការស្រមើស្រម៉ៃរបស់ខ្លួន ។