ខ្ញុំមិនធ្លាប់បានអានជួបឯកសារណា ដែលនិយាយអំពីចេតិយវត្តប្រាង្គ សាងឡើងនៅសម័យណានោះទេ ឬមួយក៏សាងឡើងនៅសម័យសម្តេចព្រះសង្ឃរាជទៀង ? នៅពេលដែលខ្ញុំបានទៅឃើញចេតិយនៅវត្តប្រាង្គនោះនៅឆ្នាំ ២០០៧ គេទើបតែចាប់ជួសជុលបានបន្តិចប៉ុណ្ណោះ គឺខ្ញុំនៅអាចមើលឃើញបាយអរ អិដ្ឋ ដែលបាក់បែកខ្ចាត់ខ្ចាយនៅពេញនោះ រួមទាំងសន្លឹកសីមា និងរូបតោថ្មមួយចំនួនផងដែរ ។ ប្រសិនបើចេតិយនេះសាងឡើងនៅសម័យសម្តេចព្រះសង្ឃរាជទៀង ហេតុអ្វីក៏ចេតិយនេះមានសភាពទ្រុឌទ្រោមខ្លាំងម្ល៉េះ ?
ព្រោះថាប្រសិនបើសាងនៅសម័យសម្តេចព្រះសង្ឃរាជទៀងមែន ចេតិយនេះ គួតែមានអាយុប្រហែលជាង ១៥០ ទៅ ១៨០ ឆ្នាំតែប៉ុណ្ណោះ ? ឬមួយក៏ចេតិយនេះ ត្រូវបានបំផ្លិចបំផ្លាញនៅក្នុងសម័យសង្គ្រាម ? ឬមួយក៏ខ្មែរសម័យនោះមិនមានបច្ចេកទេសក្នុងការសាងចេតិយជាលក្ខណៈប្រាង្គបែបនោះ ? ព្រោះថាចេតិយស្តេចមុនៗ ឬក៏ចេតិយដែលសាងនៅចុងសម័យឧដុង្គមួយចំនួន ក៏មិនមានសភាពទ្រុឌទ្រោមខ្លាំងដូចចេតិយវត្តប្រាង្គនេះដែរ ។
ប្រសិនបើយើងក្រឡេកទៅមើលការសាងប្រាសាទតាំងពីសម័យអង្គរ នៅក្នុងរចនាប័ទ្មព្រះគោ ដូចជាប្រាសាទបាគង និងប្រាសាទក្នុងរចនាប័ទ្មបាខែង គឺប្រាសាទភ្នំបាខែង ជាដើម គឺខ្មែរយើងចាប់ផ្តើមការសាងប្រាសាទនៅលើប្រាង្គថ្នាក់ៗដែលតំណាងឲ្យការសាងប្រាសាទនៅលើភ្នំ តែប្រសិនបើយើងសន្និដ្ឋានថាការសាងចេតិយវត្តប្រាង្គថាយកគំរូតាមប្រាសាទបុរាណនៅតំបន់អង្គរ នោះពិតជាពិបាកនឹងជឿងទុកចិត្តណាស់ ព្រោះថានៅសម័យឧដុង្គ ទោះជាមានការចេញចូលតំបន់អង្គរក៏ពិតមែន តែយើងពិបាកនឹងនិយាយណាស់ថាអ្នកសាងវត្តប្រាង្គ បានយកគំរូពីប្រាសាទនៅតំបន់អង្គរ ។
លក្ខណៈគួរឲ្យកត់សម្គាល់មួយរបស់ចេតិយវត្តប្រាង្គ គឺចេតិយនេះសាងសង់មានទម្រង់ស្រដៀងទៅនឹងចេតិយវត្តភូខៅថង នៅក្រុងស្រីអយុធ្យា ដែលចេតិយវត្តភូខៅថងនោះ ត្រូវបានសាងឡើងនៅក្នុងពេលដែលស្តេចបាយិនណោងរបស់រាចវង្សតងអ៊ូ របស់ភូមា យកជ័យជំនះគ្រប់គ្រងលើក្រុងអយុធ្យា ។ ចេតិយវត្តភូខៅថងនោះត្រូវបានសាងឡើងនៅលើផ្នែកខាងក្រៅនៃក្រុងស្រីអយុធ្យា ដែលជាទីតាំងដែលទ័ពភូមាលើកទ័ពយកមកឈ្នះសឹក និងគ្រប់គ្រងលើក្រុងស្រីអយុធ្យា នៅពាក់កណ្តាលសតវត្សទី ១៦ គឺការវាយបែកក្រុងស្រីអយុធ្យាលើកទី ១ ។ ចេតិយនេះ ត្រូវបានសាងឡើងនៅលើគ្រឹះរាងពីរ៉ាមីតបីជាន់ ដែលមានលក្ខណៈជាចេតិយបែបមន ហើយដែលក្រោយមកត្រូវបានថៃជួសជុលកែប្រែឲ្យក្លាយជាចេតិយ ១២ ជ្រុងបែបថៃវិញ ។ ប្រសិនបើយើងសិក្សាប្រៀបធៀបទៅ យើងឃើញថាចេតិយវត្តភូខៅថងនេះ ពិតជាមានរូបរាងស្រដៀងគ្នាទៅនឹងចេតិយវត្តប្រាង្គមែន គ្រាន់តែចេតិយវត្តភៅខៅថង អាចមានកំពស់ខ្ពស់ជាងបន្តិច និងមានមុំទេរបស់ជ្រុងចេតិយរាងចោតបន្តិច ហើយចំណុចខុសគ្នាមួយទៀត គឺចេតិយវត្តភូខៅថង ស្ថិតនៅពីខាងក្រោយពីលើអក្សតែមួយនៃវិហារធំរបស់វត្តនោះ តែចេតិយវត្តប្រាង្គបែរជាស្ថិតនៅពីខាងស្តាំ ឬខាងជើងព្រះវិហាររបស់វត្តប្រាង្គទៅវិញ ។ ឬមួយចេតិយវត្តប្រាង្គអាចយកលំនាំតាមចេតិយវត្តភូខៅថង ? ព្រោះថាសិល្បៈនៃការសាងចេតិយរបស់ថៃនៅសម័យក្រុងបាងកក ក៏ពុំមានលក្ខណៈបែបមននេះដែរ ។
នៅដើមសម័យឧដុង្គ ខ្មែរក៏មានទំនាក់ទំនងខ្លាំងផងដែរជាមួយក្រុងស្រីអយុធ្យា ហេតុនេះអាចទៅរួចទេដែលចេតិយពីរនេះ អាចមានទំនាក់ទំនងនឹងគ្នានោះ ? រឿងនេះនឹងសន្និដ្ឋានថាយ៉ាងណា គឺអាស្រ័យលើការសិក្សាស្រាវជ្រាវបន្ថែមទៀត ដើម្បីបង្ហាញឲ្យបានច្បាស់ ។
EmoticonEmoticon